Ахсынньы 10: Барыллар ыккардыларынааҕы ураты
Ис хоһооно сотторолунна Ис хоһооно эбилиннэ
Көннөрүү туһунан суруллубатах |
|||
10 устуруока:
== Түбэлтэлэр ==
* [[1724]] — [[Иркутскай]]дааҕы епископ III-үс Иннокентий [[Амма, улуус киинэ|Амма-Солобуодатыгар]] умайбыт таҥара дьиэтин оннугар саҥаны тутарга уураах таһаарбыт.
* [[1768]] — ''[[Британия]] энциклопедиятын'' маҥнайгы таһаарыыта бэчээттэммит.
* [[1799]] — [[Франция]] ''уһун'' официальнай кээмэйин быһыытынан [[Метр системата|метры]] ылыммыт.
* [[1901]] — [[Швеция]] киин куоратыгар [[Стокһольм]]ҥа бастакы [[Нобель бириэмийэтэ|Нобель бириэмийэлэрэ]] анаммыттар.
* [[1930]] — [[РСФСР]] иһигэр [[Ханты уонна Манси автономиялаах уокуруга|Ханты-Манси]]
* [[1932]] — [[Таиланд]] конституциялаах монархияҕа кубулуйбут.
* [[1948]] — [[Холбоһуктаах нациялар тэрилтэлэрэ|ХНТ]] Генеральнай Ассамблеята [[Киһи быраабын биирдэһиллибит декларацията|Киһи быраабын биирдэһиллибит декларациятын]] ылыммыт.
* [[1951]] — [["Правда"]] хаһыакка "Саха литературатын устуоруйатын сөпкө сырдатар туһугар" диэн [[Борисов Семен Захарович|Семен Борисов]] ыстытыйата бэчээттэммит. [[Өксөкүлээх Өлөксөй]], [[Алампа]] уонна [[Неустроев Николай Денисович|Николай Неустроев]] туcтарынан "Три якутских просветителя-реалиста" диэн кинигэ ааптара [[Башарин Георгий Прокопьевич|Георгий Башарин]] устуоруйа фальсификаторынан буруйдаммыта.
* [[1984]] — [[Холбоһуктаах нациялар тэрилтэлэрэ|ХНТ]] Генеральнай Ассамблеята ''Пытка утары конвенцияны'' билиммит.
* [[1996]] — [[Нельсон Мандела]] [[Соҕуруу Африка Өрөспүүбүлүкэтэ|Соҕуруу Африка Өрөспүүбүлүкэтин]] саҥа конституциятыгар илии баттаабыт. Бу дойдуга расалар тэҥ бырааптаммыттар.
21 устуруока ⟶ 23:
== Төрөөбүттэр ==
* [[1805]] (сенат уурааҕа суруллубут күнэ) — [[Манчаары Баһылай|Василий Федоров - Манчаары Баһылай]] — бэйэтин киһи быһыытынан дьоһунун көмүскээн номоххо уонна саха устуоруйатыгар киирбит киһи. Маны таһынан кини ырыалара устуоруйаҕа бастакы ааптара биллэр сахалыы уус-уран айымньыларынан билиниллиэхтэрин сөп.
* [[1815]] — [[Ада Лавлейс]] — [[Англия]] математига. Чарльз Бэббидж суоттуур массыынатын ойуулаабытынан уонна бастакынан программа суруйбутунан биллэр.
* [[1821]] — [[Николай Некрасов]] — бэйиэт, прозаик, публицист, [[нууччалар|нуучча]] литэрэтиирэтин классига.
* [[1890]] — [[Валиди-Тоҕан Ахмад-Заки|Ахмад-Заки Валиди-Тоҕан (Валидов)]] — бэлиитикэ диэйэтэлэ, [[башкиир]] омугун босхолонор хамсааһын баһылыга (1917—1920 сс.); публицист; историк, востоковед-тюрколог, бөлөһүөпүйэ дуоктара (1935), профессор, Манчестер университетын бочуоттаах дуоктара (1967).
* [[1897]] — [[Аммосов Максим Кирович|Максим Аммосов]] — сэбиэскэй судаарыстыба уонна баартыйа диэйэтэлэ. Саха сирэ өрөспүүбүлүкэ буоларыгар сүҥкэн оруоллаах. Биэс сыл [[Казахстан|Казахстааҥҥа]] үлэлээбитэ, өлүөн иннинэ [[Кыргыстаан]]ы салайбыта.
== Өлбүттэр ==
* [[1799]] — [[Пушкин Александр Сергеевич|Александр Сергеевич Пушкин]] — [[нууччалар|нуучча]] улуу бэйиэтэ, суруйааччыта, драматуура уонна прозаига. Пушкин өссө [[нуучча тыла|нуучча тылын]] тарҕатааччыта уонна тылы уларыппыт реформатор быһыытынан биллэр.
* [[1896]] — [[Альфред Нобель]] — [[Швеция]] учуонайа, инженера, сэрии сэбин оҥорооччута. [[Динамит|Динамиты]] айбытынан уонна [[Нобель бирииhэ|Нобель бириэмийэтин]] олохтообутунан киэҥник биллэр.
* [[1917]] — [[Сокольников Прокопий Нестерович|Прокопий Сокольников]] — саха бастакы идэтийбит бырааһа, уопсастыбаннай диэйэтэл, сырдатааччы.
* [[1935]] — [[Пономарев Алексей Тимофеевич|Алексей Пономарев]] — [[Мэҥэ-Хаҥалас улууһа|Мэҥэ-Хаҥалас]] [[Мэлдьэхси|Мэлдьэхситин]] олохтооҕо, 128 сааһыгар тиийбит ытык кырдьаҕас.
* [[1964]] — [[Кугаевскай Павел Леонидович|Павел Кугаевскай]] — [[РСФСР]] уонна [[Саха АССР]] оскуолаларын үтүөлээх учуутала.
| |||