Тохсунньу 10: Барыллар ыккардыларынааҕы ураты
Ис хоһооно сотторолунна Ис хоһооно эбилиннэ
Көннөрүү туһунан суруллубатах |
Көннөрүү туһунан суруллубатах |
||
6 устуруока:
== Түбэлтэлэр ==
* [[Б.Э.И. 49]] — [[Юлий Цезарь]] легионнарын кытары Рубикон үрэҕин туораабыт, [[Рим империята|Рим импиэрийэтигэр]] гражданскай сэрии саҕаламмыт. Сэрии түмүгэр Цезарь диктатор буолбута.
* [[1696]] — Сибиирдээҕи бирикээс [[Саха Сирэ|Саха уеһын]] уонна [[Дьокуускай|куоратын]] чертежтарын оҥорорго ыйаах таһаарбыт.
* [[1863]] — [[Лондон|Лондоҥҥа]] аан дойдуга бастакы метрополитен бастакы лиинийэтэ аһыллыбыт.
* [[1870]] — [[АХШ|Америкаҕа]] Джон Д. Рокфеллер Standard Oil диэн [[ньиэп]] хостуур хампаанньаны тэрийбит. Бу хампаанньа биир кэмҥэ ньиэп хостооһунугар аан дойдуга монополист буола сылдьыбыта. Кини арахсыытыгар үөскээбит хампаанньалар [[ExxonMobil]], Chevron, ConocoPhillips уо.д.а. билигин да аан дойдуга саамай улахан ньиэп хостуур тэрилтэлэр ахсааннарыгар киирэллэр.
* [[1901]] — [[АХШ]] [[Техас]] штатыгар Спиндлтоп диэн улахан [[ньиэп]]тээх сир көстүбүт. Техаска ньиэп түрүлгэнэ саҕаламмыт.
* [[1922]] — Үрүҥ этэрээттэр [[Амма (улуус киинэ)|Амма солобуодатын]] төгүрүктээбиттэр. [[Амма (улуус киинэ)|Амма]] гарнизонугар 382 киһи баара, хамандыырдара — венгр [[Котрус Карл Мартонович|Карл Котрус]]. Осада 4 ый устата буолбут.
* [[1923]] — Үрүҥнэр өттүлэриттэн 250-ча киһилээх, кыһыллар өттүлэриттэн 67 киһилээх [[Төҥүлүтээҕи кыргыһыы]] буолбут. Үрүҥнэр Мэҥэ улууһун киинин [[Төҥүлү]]нү ылаары саба түспүттэр даҕаны үс чаас кэриҥэ ытыалаһыы кэнниттэн чугуйбуттар.
* [[1945]] — [[Туурак тыла|Туурак тылыгар]] ''алтынньы'', ''сэтинньи'', ''ахсынньы'' уонна ''тохсунньу'' ыйдар ааттара уларытыллыбыттар.
* [[1946]] — [[Холбоһуктаах нациялар тэрилтэлэрэ|ХНТ]] Генеральнай Ассамблейатын бастакы мунньаҕа [[Лондон]] куоракка буолбут, онно 51 судаарыстыба кыттыбыт.
* [[1950]] — [[ССРС]] геология миниистирин бирикээһинэн Саха сиригэр [[алмаас]] көрдүүр сыаллаах ''Амакы эспэдииссийэтэ'' тэриллибитэ. Эспэдииссийэ маҥнай [[Иркутскай]]га кииннэммитэ, 1953 сыллаахха [[Ньурба]]ҕа көспүтэ. Билигин Амакы эспэдииссийэтин сүрүн баартыйалара [[Айхал]]га уонна [[Удачнай]]га бааллар.
* [[1970]] — [[Дьокуускай]]га аан дойдуга бастакы ирбэт тоҥҥо тутуллубут [[Дьокуускайдааҕы ГРЭС|ГРЭС]] үлэҕэ киирбит.
* [[2001]] — [[Бикипиэдьийэ]] бастаан тахсыыта («Нупедия» бырайыак иһинэн). 5 хонугунан туспа [[ситим-сир]] (саайт) буолбут.
17 устуруока ⟶ 20:
== Төрөөбүттэр ==
* [[1908]] — [[Поскачин Роман Михайлович|Роман Поскачин]] — 1943-1958 сылларга [[Дьокуускай]] №2-дээх национальнай орто оскуолатын дириэктэрэ, [[саха тыла|саха тылын]] учебниктарын ааптара, [[РСФСР]] уонна [[Саха АССР]] үтүөлээх учуутала.
* [[1911]] — [[Протодьяконов Гавриил Дмитриевич|Гавриил Протодьяконов]] — аатырбыт артиллерист, [[Аҕа дойду Улуу сэриитэ|Аҕа дойду Улуу сэриитин]] кыттыылааҕа. [[Аҕа Дойду сэриитин уордьана|Аҕа дойду сэриитин I ст. уордьанынан]], үс [[«Хорсунун иһин» мэтээл]]инэн, [[«Сталинград көмүскэлин иһин» мэтээл]]инэн наҕараадаламмыта. [[Чурапчы улууһа|Чурапчы улууһун]] ытык киһитэ, кини аата [[Алаҕар нэһилиэгэ (Чурапчы улууһа)|Алаҕар]] орто оскуолатыгар иҥэриллибитэ.
* [[1918]] — [[Тепляков Мартын Пантелеймонович|Мартын Тепляков]] (10.01.1918—30.01.1944) — сэрии иннинэ [[Алдан|Алдаҥҥа]] көмүскэ үлэлээбит Аҕа дойду Улуу сэриитин кыттыылааҕа, [[Сэбиэскэй Сойуус Дьоруойа]].
* [[1931]] — [[Кладкин Василий Михайлович|Василий Кладкин]] (27.05.2003 өлб.) — үчүгэй көрдөрүүтүнэн аатырбыт таба иитэр "Томпо" сопхуос дириэктэрэ, [[Социалистыы Үлэ Дьоруойа]]. Дьиктитэ диэн иккитэ Америкаҕа үөрэммитэ, онтон бастакытын — Үлэ Дьоруойун аатын ыла илигинэ.
* [[1935]] — [[Мунхалов Афанасий Петрович|Афанасий Мунхалов]] — РФ норуодунай худуоһунньуга, [[Саха графиктара|график]], [[Саха Өрөспүүбүлүкэтин ытык киһитэ|Саха Өрөспүүбүлүкэтин]] (2010) уонна [[Чурапчы улууһа|Чурапчы улууһун]] ытык киһилэрэ (2000).
* [[1945]] — [[Никитина Мария Иннокентьевна|Мария Никитина]] — СӨ үтүөлээх учуутала, РСФСР норуот үөрэҕириитин туйгуна.
* [[1948]] — [[Алексеев Артур Николаевич|Артур Алексеев]] — Саха сирин бэлиитигэ, [[Саха АССР Үрдүкү Сэбиэтэ|Саха АССР Үрдүкү Сэбиэтин]] X, XI ыҥырыыларын дьокутаата; [[Саха Өрөспүүбүлүкэтин Үрдүкү Сэбиэтэ|Саха ССР Үрдүкү Сэбиэтин]] XII ыҥырыытын дьокутаата; Саха Өрөспүүбүлүкэтин [[Ил Түмэн|Ил Түмэнин]] I, II ыҥырыыларын дьокутаата.
* [[1951]] — [[Иванов Александр Николаевич, тустуук|Александр Иванов]] — [[көҥүл тустуу]]га [[1976]] сыллааҕы [[Олимпия оонньуулара|Олимпийскай оонньуу]] үрүҥ көмүс призера, норуоттар ардыларынааҕы кылаастаах уонна [[ССРС]] спордун маастара, ССРС 2 төгүллээх көҥүл тустууга чемпиона, 3 төгүллээх призера, [[Дьокуускай ытык дьоно|Дьокуускай куоратын Ытык киһитэ]] (1998), [[Хотугу Сулус (уордьан)|«Хотугу сулус» уордьан]] кавалера (2006).
* [[1961]] — [[Еремисов Михаил Николаевич|Михаил Еремисов]] — сүүрүүк спортсмен, супермарафонец. Биир сууккалаах сүүрүүгэ уонна 100 км дистанцияҕа Арассыыйа элбэх төгүллээх призера. Биир сууккалаах сүүрүүгэ 264 км 400 м көрдөрөн СӨ рекордун олохтообута. СӨ үөрэҕириитин туйгуна, [[Үөһээ Бүлүү улууһа|Үөһээ Бүлүү улууһун]], [[Далыр]] нэһилиэгин Бочуоттаах гражданина.
== Өлбүттэр ==
* [[1778]] — [[Карл Линней]] — [[Швеция|швед]] [[ботаника|ботанига]], [[медицина|эмчитэ]] уонна [[зоология|зоолога]], үүнээйилэр уонна хамсыыр харамайдар систематикаларын айбыт киһи.
{{ыйдар}}
| |||