Азизов Сайфутдин: Барыллар ыккардыларынааҕы ураты

Ис хоһооно сотторолунна Ис хоһооно эбилиннэ
Көннөрүү туһунан суруллубатах
Көннөрүү туһунан суруллубатах
4 устуруока:
1915 с. [[кулун тутар 12]] күнүгэр, Кытайга Синьцзяҥҥа (1955 сыллаахтан Синьцзян-Уйгурскай автономнай оройуон) Артуш диэн уездка төрөөбүтэ.
 
СиньцзянскайСиньцзяҥҥа оскуолаҕа үөрэнэн баран, [[Сэбиэскэй Сойуус]]ка көспүт. Онно [[ССКП]] чилиэнэ буолбут уонна [[Ташкент]] куоракка баар [[Киин Азия политическай үнүстүүтэ|Киин Азия политическай үнүстүүтүгэр]] салгыы үөрэммит. Онтон, дьиэтигэр төннүбүт.
 
Илиҥҥи Туркестан Революционнай Өрөспүүбүлүкэтигэр үөрэх миниистиринэн, Чжан Чжичжун правительствотыгар үөрэҕирии боппуруостарыгар боломуочунайынан (1945-1948сс.) үлэлээбитэ.
1949 сыл сайын Кытай Норуодунай Өрөспүүбүлүкэтэ олохтоммутун иһитиннэрэр соруктаах Пекин куоракка тэриллибит Норуодунай политическай консультативнай сэбиэтин мунньаҕар Илиҥҥи Туркестан РеволюционнайнРеволюционнай Өрөспүүбүлүкэтин иккис делегациятындэлэгээссийэтин салайан илдьэ сылдьыбыта.
 
Үкчү итинник соруктаах барбыт бастакы делегациядэлэгээссийэ чилиэннэрэ, официальнай иһитиннэрии быһыытынан, сөмөлүөт саахалыгар түбэһэн өлбүттэрэ.
Бастакы делегациядэлэгээссийэ салайааччыта [[Ахметжан Касыми]] эрэгийиэн Кытайга холбоһорун дьаарай утарсааччыта эрдэттэн биллэрин быһыытынан, сөмөлүөт саахалын [[Сталин Иосиф Виссарионович|И.В. Сталин]] уонна [[Мао ЦзэдуннуунЦзэдун]] куомуннаһан сэбиэскэй спецслужба көмөтүнэн соруйан оҥорбуттар диэн биэрсийэ баара биллэр. Ону тэҥэ, [[Иркутскай]] куоракка сөмөлүөт быстах кэмҥэ түспүтүгэр делегацияныдэлэгээссийэни онно туппуттар, лааҕырга укпуттар, биитэр, өлөрбүттэр, онтон сөмөлүөт саахала, дьиҥэ, - инсценировка диэн биэрсийэ эмиэ баар.
 
Сайфутдин Азизов салайааччылаах саҥа делегациядэлэгээссийэ Илиҥҥи Туркестан Өрөспүүбүлүкэтэ саҥа олохтоммут Кытай Норуодунай Өрөспүүбүлүкэтин састаабыгар киирэригэр сөбүлэспитэ.
Үкчү итинник соруктаах барбыт бастакы делегация чилиэннэрэ, официальнай иһитиннэрии быһыытынан, сөмөлүөт саахалыгар түбэһэн өлбүттэрэ.
Бастакы делегация салайааччыта [[Ахметжан Касыми]] эрэгийиэн Кытайга холбоһорун дьаарай утарсааччыта эрдэттэн биллэрин быһыытынан, сөмөлүөт саахалын И.В.Сталин уонна Мао Цзэдуннуун куомуннаһан сэбиэскэй спецслужба көмөтүнэн соруйан оҥорбуттар диэн биэрсийэ баара биллэр. Ону тэҥэ, Иркутскай куоракка сөмөлүөт быстах кэмҥэ түспүтүгэр делегацияны онно туппуттар, лааҕырга укпуттар, биитэр, өлөрбүттэр, онтон сөмөлүөт саахала, дьиҥэ, - инсценировка диэн биэрсийэ эмиэ баар.
 
1949 с. балаҕан ыйыгар Сайфутдин ККП (Кытай Коммунистическай Партията) сөбүлэҥинэн Кытай Норуодунай политическай консультативнай сэбиэтигэр киирэн, үлдьүргүүргүлдьү, саҥа коммунистическай правительствобырабыыталыстыба чилиэнэ буолбута.
Сайфутдин Азизов салайааччылаах саҥа делегация Илиҥҥи Туркестан Өрөспүүбүлүкэтэ саҥа олохтоммут Кытай Норуодунай Өрөспүүбүлүкэтин састаабыгар киирэригэр сөбүлэспитэ.
Ити сыл алтынньы ыйыттан саҕалаан, КНР олохтоммутун кэннэ, Сайфутдин саҥа правительствоҕабырабыытадыстыбаҕа национальностар дьыалаларын, политическай уонна правовой дьыалалар отделларыгар араас дуоһунастарга үлэлээбитэ.
1949 с.ахсынньы ыйтан, 1950 с. тохсунньу ыйыгар диэри Мао Цзэдуну МоскваМоскуба куоракка, Кытай уонна СССР иккин ардыларыгар доҕордуу сыһыан олохтонуутуннолохтонуутун дуогабарын түһэрсэр кэпсэтиитигэр арыаллаабыта.
 
1949 с.балаҕан ыйыгар Сайфутдин ККП (Кытай Коммунистическай Партията) сөбүлэҥинэн Кытай Норуодунай политическай консультативнай сэбиэтигэр киирэн, үлдьүргү, саҥа коммунистическай правительство чилиэнэ буолбута.
Ити сыл алтынньы ыйыттан саҕалаан, КНР олохтоммутун кэннэ, Сайфутдин саҥа правительствоҕа национальностар дьыалаларын, политическай уонна правовой дьыалалар отделларыгар араас дуоһунастарга үлэлээбитэ.
1949 с.ахсынньы ыйтан, 1950 с. тохсунньу ыйыгар диэри Мао Цзэдуну Москва куоракка, Кытай уонна СССР иккин ардыларыгар доҕордуу сыһыан олохтонуутунн дуогабарын түһэрсэр кэпсэтиитигэр арыаллаабыта.
Политическай үлэнэн 1998 с. диэри дьарыктаммыта.
 
2003 с. [[сэтинньи 24]] күнүгэр өлбүтэ уонна [[Пекин|Пекиҥҥэ]], "Бабаошань" диэн революционнай кылабыыһаҕа көмүллүбүтэ<ref>[http://russian.people.com.cn/200311/27/rus20031127_84424.html Прощание с телом Сайфудина Азизи]</ref>.
 
== Сигэлэр ==