1919 сыл: Барыллар ыккардыларынааҕы ураты

Ис хоһооно сотторолунна Ис хоһооно эбилиннэ
Көннөрүү туһунан суруллубатах
5 устуруока:
== Түбэлтэлэр ==
* [[Нациялар Лигалара]] тэриллибит.
 
* Олунньу, кулун тутар
* Бассабыыктар Ф. Лебедев, б.Чижик, П. Кочнев салалталарынан кистэлэҥ хомуньуус тэрилтэтэ үлэтин саҕалаабыт. Соруктара - сэбилэниилээх өрө турууга бойобуой дружиналары бэлэмнээһин. Хаҥас эсердэр эмиэ бу кэмнэргэ террористическэй бөлөх бэлэмнээбиттэр. Манна М. Сабунаев, Е.М. Егасов, Б.С. Геллерт бааллара.
* [[Бэс ыйын 28]] — Версальскай эйэ дуогабара түһэрсиллибит, Бастакы Аан дойду сэриитэ бүтүүтэ.
* [[От ыйын 30]] — [[Омскай]]га ''Саха уобаластааҕы земство быраабатын'' бэрэссэдээтэлэ [[Күлүмнүүр|Василий Никифоров - Күлүмнүүр]] ''Судаарыстыбаннай экэнэмиичэскэй сүбэ мунньах'' депутациятын кытары [[Арассыыйа]] ''Үрдүкү Салайааччытын'' [[Александр Колчак|Александр Колчагы]] көрсүспүт. Бу сырыытыгар [[Күлүмнүүр|Василий Никифоров - Күлүмнүүр]] ''Судаарыстыбаннай экэнэмиичэскэй сүбэ мунньахха'' Саха сирин наадыйыыларын туруорсубут, ходатайстволары түһэртээбит. Ол курдук земство тэрээһиннэригэр 10 мөл. солк. тыырарга, хааһына харчытынан күндү түүлээх тутарга, присяжнайдар сууттарын киллэрэри түргэтэргэ, [[Амур]] тимир суолугар диэри почта трагын тутарга.
* [[Ахсынньы 15]] — Түүн [[Дьокуускай]] гарнизона уонна өрө турбут оробуочайдар утарылаһыыта суох переворот оҥорбуттар, колчаковскайКолчак режимбылааһа суулларыллыбыт. Хаайыыттан босхоломмуттар: [[Х.А. Гладунов]], [[Аржаков Степан Максимович|Степан Аржаков]], [[Л.Л. Даниш]] уо.д.а. Хаайыллыбыттар: уобалас сэбиэтин коммиссара [[Соловьев Виктор Николаевич|В.С. Соловьев]], гарнизон салайааччыта Каменскай, куорат кулубата [[Юшманов Павел Андреевич Юшманов|Павел Юшманов]], Түрмэ начаалыннньыга Сыроватскай, уобалас быраабатын бэрэссэдээтэлэ [[Күлүмнүүр|Василий Никифоров - Күлүмнүүр]], [[Ксенофонтов Гавриил Васильевич|Гавриил Ксенофонтов]], атыыһыт Кондаков, уо.д.а. Сарсыарданан былааһы ''Саха сиринээҕи байыаннай-революционнай штаб'' ылбыт, Саха уобалаһын сэриилэрин командующайынан [[Геллерт Болеслав|Болеслав Геллерт]] буолбут. Аҕыйах күнүнэн [[ахсынньы 28]]-гар [[Геллерт Болеслав|Болеслав Геллерт]] өлөрүллүбүт, кэлин биллибитинэн кинини бэйэтин дьоно кыһыллар өлөрбүттэр эбит.
* Хаайыыга угуллубут дьону сорохторун суута суох ытан өлөрбүттэрэ: Соловьев, Юшманов, Сыроватскай, эппиһиэрдэр Быков, Каменскай, Климовскай, Сухонин, уруккута полицейскай Вильконецкай, атыыһыт Кондаков уо.д.а. Саҥа былааһы олохтооччулар В.В. Никифоровы, Г.В. Ксенофонтовы, А.Д. Широкиҕы, Р.И. Оросины нэһилиэнньэҕэ аптарытыттара улахана бэрдиттэн тыыппатахтара.
* [[Ахсынньы 18]] — Бүлүү уокуругар [[Колчак]] салалталаах былаас сууллан сэбиэскэй былаас олохтоммут. Сарсыныгар ревком буоластар хамыһаардарын анаабыт: Орто Бүлүү уонна Мастаах буолаһын хамыһаарынан Гоголев С.Ф., Үөһээ Бүлүүгэ уонна Үөдүгэйгэ [[Кардашевскай Руф Иванович|Кардашевскай Р.И.]], Мархаҕа, Ньурбаҕа уонна Куочайга Михайлов С.К., Сунтаарга уонна Хочоҕо - Михайлов И.Г. анаммыттар<ref>{{Кинигэ|автор=Ю.И. Васильев-Дьаргыстай|заглавие=Умнуллубат киһи|место=Дьокуускай|издательство=ТИД "Кудук"|год=1997|страницы=59|isbn=5-7863-0099-4|часть=Кэрэ кэскил, сырдык дьылҕа иһин охсуһааччы|страниц=84|ответственный=Сивцев В.Т.}}</ref>.
* [[Ахсынньы 28]] — [["Холбос"_Респотребсоюз|"Холбос" сойууһун]] II сийиэһэ аһыллыбыт. Сийиэскэ [["Холбос"_Респотребсоюз|"Холбос"]] 1919 сыллааҕы үлэтэ, 1920 сылга смета ырытыллыбыттар. [[Өлүөхүмэ уокуруга|Өлүөхүмэ]] уонна [[Бүлүү уокуруга|Бүлүү]] уездтарыгар отделение арыйарга быһаарбыттар.