Ийэ оҕото: Барыллар ыккардыларынааҕы ураты
Ис хоһооно сотторолунна Ис хоһооно эбилиннэ
Көннөрүү туһунан суруллубатах |
Тупсарыы |
||
29 устуруока:
Ийэ кут иитиллэр кэмигэр үгэстэр түргэнник үөскээн олохсуйаллар, оҕо тугу саҥаны, уратыны көрбүтүн, билбитин сонно үгэс оҥостуон сөп уонна бу үгэстэрэ үйэтин тухары дьайа, салайа сылдьаллар. Бу үгэстэр дьайыылара сахалыы үчүгэй, киһилии эбэтэр куһаҕан, атаах иитиилээх диэн этиилэринэн бэриллэр.
Оҕо барыта ийэлээх. Кыыс оҕо ийэтин үтүктэн, соннук үгэстэри үөскэтинэн, иҥэринэн кини курдук өйдөнөн-санааланан улаатар кыаҕа уол оҕотооҕор улахан. Аҥардас дьахталлар даҕаны кыыс оҕону иитэр, улаатыннарар, сатыыр үлэлэригэр үөрэтэр кыахтаахтар эрээри, эр дьону кытта быстахтык сыһыаннаһалларыттан, ыал олоҕун уустук үөрэҕин кыайан сыһыарбаттарыттан, олоҕор эмиэ аҥардас буолар дьахтары улаатыннарыахтарын сөп. Ол курдук аҥардас дьахтар эр дьоҥҥо сыһыана кэргэнниилэр сыһыаннарыттан уратылааҕыттан, быстаҕыттан оҕото кыра эрдэҕиттэн ыал, кэргэнниилэр олохторун, эр киһи майгынын уратыларын билбэт буола улаатар кыахтанар. Оҕотун дьолун, инники олоҕун, ыал буоларын туһунан саныыр дьахтар аҥардас сылдьан оҕолоноруттан туттунуо этэ.
Сахалар киһи төрүт өйүн-санаатын ийэ кут диэн ааттаабыттара халлаантан ылыы буолбатах. Оҕо кыра, өссө бэйэтэ өйдөөбөт эрдэҕинэ ийэтин көмөтүнэн үөскүүр үгэстэрэ, ийэ кута үйэтин тухары бэйэтин салайыыга, бэйэтигэр биллибэтинэн кыттыһар төрүт өйө-санаата буолар. Ол курдук “Куһаҕан иитиилээх”, “Киһилии быһыыта суох” диэн эттэхтэринэ, ийэ кута куһаҕан үгэстэргэ иитиллэн, кыайан көммөт өйдөнөн-санааланан хааларын быһаарар. “Итэҕэстээҕи иинин буора эрэ көннөрөр” диэн этии киһи үйэтин тухары уларыйбат ийэ кутун иитиитигэр быһаччы сыһыаннаах.
РАМН профессора С.Иллариошкин үөрэтэн, чинчийэн оҕо 3 сааһыгар диэри тугу өйдөөбүтэ барыта мэйиитигэр иҥэн сылдьар сирин булбут. Ол аата аныгы наука сахалар былыргы билиилэрин, Кут-сүр үөрэхтэрин дакаастаан биэрэр кыахтаммыт.
Дьахтар оҕотунан сыаналанар. Оҕото хайдах киһи буола улаатарыгар дьахтар, ийэ ылар оруола олус үрдүк. Ийэ оҕотугар кыра эрдэҕинэ иитэн биэрбит үгэстэрэ ийэ кутун үөскэтэллэр уонна бу кута үйэтин тухары салайа сылдьар. Оҕо саҥа саҥаран эрдэҕиттэн ханнык тылынан саҥарда үөрэтэр даҕаны хайа омук буола улаатара быһаарыллар. Ол иһин оҕо ийэтин ийэ диэн, онтон аҕатын аҕа диэн ааттыыра, аан маҥнай ийэтиттэн тутулуктаах. Саха буолуу саха дьахталларыттан быһаччы тутулугунан оҕото саҥа саҥаран эрдэҕинэ сахалыы тыллары саҥарда үөрэтэллэрэ буолар.
| |||