Төрөппүт - оҕо таҥарата: Барыллар ыккардыларынааҕы ураты

Ис хоһооно сотторолунна Ис хоһооно эбилиннэ
Xaahax (ырытыы | суруйуу)
'Кыһыл оҕо баҕата бэрт аҕыйах. Аччыктаатаҕына этин-сиинин аһыырга баҕатын ытаан биллэрэрин ийэтэ аһатан биэрэн тотордоҕуна уонна таҥаһа кураанах буоллаҕына баҕата ханан, туолан иһэр. Аһаатар, тоттор, таҥаһа уларыйдар эрэ утуйан букку...' ыйааһыннаах саҥа сирэй оҥоһулунна
 
Xaahax (ырытыы | суруйуу)
Тупсарыы
11 устуруока:
“Отох киһи отутугар ситэр” диэн этии, оҕо этэ-сиинэ буолбакка өйө-санаата хойутаан ситиитин биллэрэр. Кыра эрдэҕинэ ийэ кута ситэ иитиллибэтэх оҕо улаатан, бэйэтин өйө-санаата ситэн, дьэ үөрэнэн, үгэстэри үөскэтинэн киһи буолууну ситиһиитэ отутугар тиийэ уһаан хааларын бу этии биллэрэр.
 
Оҕоҕо баҕа санаата олох кыра эрдэҕиттэн үөскүүрүн биир бэлиэтинэн төрөппүттэрин курдук үлэһит дьон улаатан тахсаллара элбэҕэ ааҕыллар. Ол курдук быраасБыраас оҕото быраас, учуутал оҕото учууталлыыр кыахтара олус улахан.
 
Оҕоҕо кыра эрдэҕинэ туга эмэтэ тиийбэтиттэн, суоҕуттан ону булууга-талыыга дьулуһар баҕа санаата ордук күүһүрэр. Улааттаҕына, ол баҕа санаатын толорууга олус күүскэ дьулуһан кырдьык даҕаны толоруон, ситиһиэн сөп.
 
Дьадаҥы киһи оҕотун баар-суох биир баҕа санаатынан хайдах эрэ дьадаҥыттан босхолонуу, байары ситиһии буолар. Кини кыра эрдэҕиттэн кыаҕа баарынан үлэлии үөрэниини баһылаатаҕына, олоҕун устата бары кыаҕын-күүһүн түмүнэн, баайы-малы мунньунан ити баҕа санаатын ситиһэр кыаҕа атыттартан, баай төрөппүттэрдээх бэлэмҥэ үөрэнэн хаалбыт оҕолордооҕор лаппа улаатарын төрөп-пүттэртөрөппүттэр билиэхтэрэ этэ.
 
Үлэлии үөрэнии диэн бэйэтэ сыаната биллибэт улахан баай буолар. Оҕо үлэлии үөрэннэҕинэ олоҕун ханнык баҕарар кэмигэр тугу барытын үлэлээн тупсарар кыаҕа улаатар.
67 устуруока:
Баҕа санаа киһини хамсатар, үлэлэтэр, тугу эмэ оҥотторор кыахтаах. Киһи баҕа санаатын ситиһээри араас саҥаны айыылары оҥорор, олоҕор уларытыылары, тупсарыылары киллэрэн иһэр. Баҕа санаа мунньустубута, үгэс буолбута, таҥыллыбыта өйгө-санааҕа таҥараны үөскэтэр.
 
Үчүгэй быһыылары оҥорорго ыҥырар баҕа санааны үчүгэй киһи буолууга ыҥырар таҥара үөрэҕэ үөскэтэр. Ол иһин хасХас биирдии киһиэхэ киһи таҥара баара үчүгэй быһыылар элбииллэригэр тириэрдэрин бары таҥара үөрэхтэрэ туһана сылдьаллар.
 
Баҕа санааны үгэс оҥостон өйгө-санааҕа иҥэринии – таҥараны үөскэтэр. Оҕо төрөппүтүн курдук буолар баҕа санаата, кыра эрдэҕиттэн туохха барытыгар кинини үтүктэрэ, батыһара, кини курдук буола сатыыра, холобур оҥосторо сыыйа таҥаратыгар кубулутар. Оҕо улаатан, өйө-санаата сайдан төрөппүтүн таһымын ааһыар диэри, төрөппүт бэйэтэ сыыһа-халты туттунан түһэн биэрбэтэҕинэ оҕотун үтүө, үтүктэр санаата хаһан да уларыйбат.
 
Онон оҕоОҕо баҕа санаатын киһитэ таҥаратын үөскэтэр. Оҕо батыһар, үтүктэр киһитэ – төрөппүтэ, ийэтэ эбэтэр аҕата таҥаратыгар кубулуйар. Төрөппүтүн көрөн, үтүктэн улаатар, өйө-санаата сайдар, төрөппүтүн курдук буолар кыахтанар. (1,49).
 
== Туһаныллыбыт литература. ==