Айыыны оҥоруу куһаҕана элбэх: Барыллар ыккардыларынааҕы ураты

Бу тылдьыт суруллар кэмигэр сахалар тылларын атын омук тылыгар буккуйбакка бэйэтинэн туттар кэмнэригэр айыы диэн тыл куһаҕан өрүтэ лаппа элбэх эбит. Ол кэмҥэ сахаларга «Айыы диэмэ», «Айыыны оҥорума» диэн этиилэр оҕону иитиигэ-үөрэтиигэ быһаччы туттуллар эрдэхтэринэ сокуону, бэрээдэги кэһэр, сиэргэ баппаттык, куһаҕаннык быһыыланар эдэрдэр ончу суох кэриэтэ эбиттэр.

 

 

Саха дьоно өйү-санааны былыр-былыргыттан олус дириҥник билэллэрин «ай» диэн тылбыт икки өрүттээҕэ киһи өйүн-санаатын толору быһаарар. Үчүгэйи оҥордоҕуна – үчүгэй, үрүҥ айыы, онтон оҥорбута куһаҕан буоллаҕына – хара айыы буолар.

 

 

Дьоҥҥо үтүөнү баҕарар таҥара аата Үрүҥ Аар Тойон диэн ааттанар, бу киһи уһун үйэтин тухары оҥорбут араас элбэх быһыыларыттан үчүгэйин, үтүөтүн, үрүҥүн эрэ ылан кэлэр көлүөнэлэри үөрэтэргэ туттуллуохтаах диэн таҥарабыт аата бэйэтэ үрүҥ диэн быһаарар тылынан өйдөтөр.

Билигин айылҕаҕа тахсар уларыйыылар, халлаан сылыйан иһиитэ барылара дьон уһун кэмнээх үлэлэринэн-хамнастарынан үөскээбитин син билинэн, көннөрө сатыыр үлэлэри, хойутаан да буоллар ыытан эрэллэр.

 

 

Атомнай электрическэй уоту биэрэр станциялар санааҕа туһалара элбэх, үчүгэйгэ эрэ аналлаах курдуктар. Ол эрээри дьон сыыһа туттунуулара эбэтэр соһуччу сир хамсааһыныттан абаарыйа буолар кыахтааҕа хаһан да хаалан хаалбат. Бу саҥаны айыылар тулалаан олорор дьоҥҥо аҕыйах уонча сыллаах туһаны аҕалбыттарынааҕар үйэлэр усталарыгар кыайан ыраастаммат радиацияны тарҕатан, буортуну оҥороллоро элбээн хааларыгар тиийдэ. Чернобыльга уонна Фукусимаҕа радиация тарҕаныытыттан дьон ону дьэ биллилэр, саҥаны айыыттан сэрэнэ сатыыллара күүһүрдэ.