Орто дойду: Барыллар ыккардыларынааҕы ураты

Киһи айыы буолууга дьулуһуо суохтаах. Киһини айыы буолууга ыҥырыы диэн олус улахан сыыһа. Ол барыта эттээх-сииннээх эрэ дьон Орто дойдуга олороллорунан быһаарыллар. Сахалар бэйэлэрэ айыылар буолбатахтарын билинэллэр, кинилэр бэйэлэрин айыылар аймахтарынан ааттаналлар, киһи быһыылаах буолалларынбыһыылаахтарын, «инчэҕэй эттээхтэрин», ол аата эттээх-сииннээх, тыыннаах сылдьан олоҕу олороллорун, хайа эрэ аймахтара өлөн айыы буолан Үөһээ дойдуга сылдьалларын билинэн анаан-минээн этинэллэр.

«Инчэҕэй эттээх» диэн былыргы сахалар Орто дойду киһитин этэллэр. Ол курдук киһиКиһи этин-сиинин 70-тан тахса бырыһыана уу буоларын наука кэлин быһаарбыта. Олох ханнык эмэ түгэнигэр киһи ханна сылдьарын билбэт буола буккуллан ылар кэмнэрэ тиийэн кэлиэхтэрин сөп. Маннык кэм тирээн кэллэҕинэ киһи кыайан быһаарбакка «Илэ дуу, түүл дуу?» диэн санаталаан ылыан сөп. Бу иннэ-кэннэ биллибэт кэмҥэ «Бэйэҕин көм эккиттэн кымаахтаан көрөр буол» диэн кырдьаҕастар үөрэтэллэр уонна «Этиҥ ыалдьар буоллаҕына, илэ сылдьарыҥ биллэр», онтон эт-сиин баара биллибэт буоллаҕынабиллибэтэҕинэ түүл дойдутугар, Үөһээ дойдуга сылдьаҕын диэн быһаараллар. Киһи Орто дойдуга сылдьара эттээх-сииннээх буоларыттан, тыыннаах сылдьарыттан, ыарыыны билэриттэн уратыланан биллэр. Атын дойдуга, Үөһээ дойдуга эбэтэр түүл дойдутугар сырыттахха эт-сиин суох буолан ханан да ыалдьыбат, баара да, бу диэн биллибэт.