1860: Барыллар ыккардыларынааҕы ураты

Ис хоһооно сотторолунна Ис хоһооно эбилиннэ
7 устуруока:
*''Хаҥалас'' улууһа ''Илин'' уонна ''Арҕаа'' улуустарха арахсар. Чэрчилэрэ [[Өлүөнэ]] өрүһүнэн буолбута.
*[[Маак Ричард|Р.К. Маак]] суруйарынан ''Марха улууһугар'' 217 тимири уһаарааччы баар эбит. Кинилэр 3000 буут [[тимир|тимири]] уһаарбыттар, 600 сүгэ, 720 хотуур, 100 олгуй уонна 80 батас оҥотбуттар.
* Таҥара дьиэлэрэ тутуллубуттар: ''Боотур Уус улууһугар'' [[Болугур|Болугурга]] Ньукола, ''Марха улууһугар'' [[Таркаайы|Таркаайыга]] Иннокентий,
=== От ыйа ===
* [[От ыйын 31]] күнүгэр (эргэ истиилинэн от ыйын 19 күнэ) — [[Дьокуускай]]га бастакы оҕо приюта аһыллыбыт, кэлин Мария аатын сүкпүт. Онуоха анаан атыыһыт Н. И. Чепалов сиэртибэлээбит харчытынан Большая уулуссаҕа турар таас дьиэ атыылаһыллыбыт.
=== Алтынньы ===
* [[Алтынньы 13]] — Билиҥҥээҥҥэ диэри баар саамай эргэ үөһэ халлаантан түһэриллибит хаартыска (аэрофото) Бостон куоракка ([[АХШ]]) салгын шаарыттан оҥоһуллубут.
 
=== Сэтинньи ===
* [[Сэтинньи 6]] — [[Авраам Линкольн]] [[АХШ]] бэрэсидьиэнинэн талыллыбыт. Кини кэмигэр АХШ-ка гражданскай сэрии буолбута. Линкольн АХШ-ка [[кулут]]тааһын суох буоларын туһугар үлэлээбитин иһин кинини "Улуу босхолооччу" диэн ааттыыллар. Кулуттааһын диэки буолбут конфедераттар үгүстэрэ хотторбуттарын кэнниттэн кинини саба түһэн өлөрбүттэрэ.
* [[Сэтинньи 14]] — [[Кытай]] Иккис Опиум сэриитигэр [[Британия]]ттан уонна [[Франция]]ттан кыайтарбытын кэнниттэн [[Арассыыйа]] уонна Кытай ыккардыларыгар ''[[Пекин трактаата]]'' түһэрсиллибит. Арассыыйа састаабыгар ''Уссури кыраайа'' киирбит. Билигин ити сиргэ [[Приморскай кыраай]] уонна [[Хабаровскай кыраай]] сорҕото бааллар. Трактаакка кыраныысса [[Амур]] уонна [[Уссури]] өрүстэрин Кытай өттүнээҕи кытылларынан ыытыллыбыт, өрүстэри Арассыыйа аҥаардастыы бас билбит. Ол эрэн кэлин кыраныысса өрүс сүрүн үөһүн ортотунан ааһыахтааҕар сөбүлэспиттэр, инньэ гынан Арассыыйа хас даҕаны өрүс арыытын Кытайга биэрбитэ.