Айыыны оҥорума: Барыллар ыккардыларынааҕы ураты
Ис хоһооно сотторолунна Ис хоһооно эбилиннэ
Көннөрүү туһунан суруллубатах Тиэктэр: Мобиилаттан уларытыы Мобиил барылын нөҥүө уларытыы |
Көннөрүү туһунан суруллубатах |
||
1 устуруока:
'''
Былыргы кэмнэргэ наука сайдан иһиитин христианскай таҥара үөрэҕэ утарар этэ. Таҥара үөрэҕэ баһылыыр эрдэҕинэ «Сир Күнү тула эргийэр» диэн саҥаны арыйбыт [[Н.Коперник]] үгүстүк хаайыыга сыппыта. Аан дойду сайдыытын үөрэппит Д.Бруно уокка уматыллыбыта. Орто үйэлэргэ олус өр кэмнэргэ дьон өйө-санаата сайдыытын таҥара дьиэтэ инквизиция көмөтүнэн хам баттаан олорбута.
5 устуруока:
Бары улахан таҥара үөрэхтэрэ өйү-санааны хааччахтыыллар, аһара барбатын хааччыйаллар. Кинилэр: «Айылҕаны барытын таҥара, бог, аллах айбыта»,- диэн этиилэрэ киһи өйө-санаата таҥараттан намыһаҕын, хайдах да кыайан таҥараны аһара барбатын билинэр. Таҥараны итэҕэйээччилэр үҥэллэр, бокулуоннууллар, таҥараттан кыраларын билинэллэр. Таҥараны билинии, таҥаралаах буолуу өй-санаа аһара барбатын хааччыйар.
Сахалар «Таҥара айбыта» диэн этиини тэҥэ олус былыргыттан сылдьар өй-санаа хааччахтарын: «[[Куһаҕан айыыны оҥорума|Куһаҕаны, айыыны оҥорума]]», «[[Киһи буолуу|Киһи буол]]», «Киһилии быһыылан», «Сиэри кэһимэ» диэн этиилэри куруук тутталлар. Бу дириҥ өйдөбүллээх этиилэри табатык быһаарыы уонна олоххо быһаччы оҕолору иитиигэ туһаныы төрөппүттэр сыаллара. Саха дьоно таҥараларын, итэҕэллэрин сайыннарыахтарын ис сүрэхтэриттэн баҕараллар. Таҥаралаах буолуу аҥардас үтүөҕэ ыҥырар баҕа санаа баарын быһаарарын таһынан, дьоҥҥо өй-санаа бары хааччахтарын тутуһары, өйү-санааны киһи буолууга, киһи быһыылаахтык олоҕу олорорго үөрэтэри халбаҥнаабакка толорору ирдиир.
Өй-санаа хааччаҕа оҕо улаатан өйө-санаата саҥа сайдан истэҕинэ хайаан да наада. «Көҥүлүнэн барбыт оҕоттон киһилии быһыылаах киһи тахсыбат» диэн саха дьоно ити хааччаҕы былыргыттан билэн олохторугар туһаналлар этэ. Кэлин сэбиэскэй былаас ханнык да таҥара суох диэн үөрэҕэ киһи өйө-санаата көҥүлүнэн сайдан барыны барытын баһылыырын туһунан сымыйа өйдөбүлү үөскэтэн, тэнитэн кэбиспитэ Россия дьонун өйдөрүн-санааларын олус улаханнык буортулаата. Ол буортулааһын түмүгүнэн оҕону кыра эрдэҕинэ үгэстэргэ, бэрээдэккэ үөрэппэттэн билигин улааппыт эдэрдэр өйдөрө-санаалара туруга суох буолан быстах быһыыларга киирэн биэрэллэрэ элбээтэ. Эдэр уолаттар биирдэ арыгы истэхтэринэ сыыһа тутта охсон хара айыыны оҥорон кэбиһэллэр. Саҥа саҕаланан эрэр олохторун биир сыыһа туттууттан буортулаан хаайыыга түбэһэллэр, эрэйгэ тэбиллэллэр, ииппит, улаатыннарбыт дьоннорун бары баҕа санааларын, кырдьар, бохтор кэмнэригэр эрэллэрин, тирэхтэрин суох оҥороллор.
79 устуруока:
1. Каженкин И.И. Үрүҥ айыы буолуу. - Дьокуускай: ГУ РИМЦ, 2006. - 88 с.
[[Категория:
| |||