Сэмэй буолуу: Барыллар ыккардыларынааҕы ураты

'''Сэмэй буолуу''' диэн саха дьонун олохторун[[олох]]торун [[Үөрэх|үөрэҕэ]] ааттанар.

Дьон бары, [[айылҕа]] айбытын быһыытынан бэйэ бэйэлэригэр маарыннаспат майгылаахтар, тус-туспа санаалаахтар[[санаа]]лаахтар. Сорох олус тиэтэйэн барыны-бары саҥалыы оҥороору, саҥаттан-саҥаны була-тала, айа-тута охсоору ыксыыр. Ханнык баҕарар дьыаланы оҥорууга ыксыыр, тиэтэйэр туһаны аҕалбатын, куһаҕаҥҥа кубулуйарын саха дьоно билэллэр. «Ыт ыксаан-ыксаан икки хараҕа суох оҕону[[оҕо]]ну төрөтөр» диэн [[өс хоһооно]] ону биллэрэр. Тиэтэйэн оҥоруллубут дьыала туһата кыра.

Туһалаах дьыалалары оҥорууга, тутууга дьон үксүлэрэ соччо тиэтэйбэттэр эрээри син-биир атыттартан хаалан хаалбаттар, бастаабаталлар даҕаны барсан иһэллэр. [[Киһи]] бары оҥорор быһыытын эрдэттэн санаатыгар хос-хос хатылаан оҥорон көрөн туох тахсарын ырытан билэн баран оҥороро ордугун «Сэттэтэ мээрэйдээн баран биирдэ быс» диэн этии бигэргэтэрин бу дьон тутуһаллар.

Оҕо улаата охсоору, улахан дьон дьыалаларыгар кыттыһаары, кыайа-хото тутаары ыксыыр, тиэтэйэр. Ол да тиэтэйдэр оҕо олус түргэнник [[эт-сиин|этэ-сиинэ]] улаата да, [[өй-санаа|өйө-санаата]] да сайда, үчүгэй быһыылары оҥорорго үөрэниитэ мунньулла охсубаттар. Олох олорууга ыксыыр, тиэтэйэр табыллыбат, куһаҕан, сыыһа-халты туттунууга тириэрдиэн сөп. Ыксыырыттан, тиэтэйэриттэн уопута суох эдэр киһи сыыһа-халты туттара элбиир. Айылҕа айбытынан оҕо этэ-сиинэ ситэн истэҕин аайы онно сөп түбэһэринэн өйө-санаата сайдан, билиитэ-көрүүтэ дириҥээн биэрэн истэҕинэ улахан табыллыы, сөп түбэһии, туруктаах буолуу үөскүүр.

«Сэмэй буол, урут түһүмэ» диир [[сахалар]] үөрэхтэрэ. Туохха барытыгар уруттаан түһэн иһэр оҕо ситэ билбэтигэр уонна табан сыаналаабатыгар оҕустаран сыыһа-халты туттара элбиириттэн эдэрдэри харыстаан итинник сэрэтэллэр.

Сахалар ордук элбэхтик көрсүө-сэмэй диэн холбуу этиини тутталлар. [[Көрсүө, сэмэй оҕо|Көрсүө оҕо]] диэн мэнигэ, тэбэнэтэ суох, оттомноох, болҕомтолоох, үөрэҕи ылымтыа оҕону этэллэр. Киһи сирэйиттэн-хараҕыттан майгына эмиэ биллэр. Көрсүө сирэйдээх-харахтаах эдэр киһи киирэн кэллэ диэн таба көрөн сыаналаан этэллэрэ элбэх. Киһи барыта көрсүө, сэмэй буоларга дьулуһуохтаах диир сахалар үөрэхтэрэ.

Саха дьонун үгүс өттүлэрэ көрсүө, сэмэй, үлэһит дьон. [[Таҥара үөрэҕэ]] үгүс дьоҥҥо аналланар. Сахалар таҥараларын[[таҥара]]ларын үөрэҕэ көрсүө сэмэй дьону иитэн-үөрэтэн улаатыннарыыга туһуланар. «Аһара барыма», «[[Айыыны оҥорума]]», «[[Таҥара сэрэҕи таптыыр]]» диэн өй-санаа аһара барарын тохтоторго аналлаах хааччахтардаах.

Киһиргэс буолуу киһини «Титаник» диэн уһулуччу улахан, мааны, баай хараабыл барбыт суолунан илдьэр. «[[Титаник]]» хараабыл аһара киһиргээн, акыйааны киэптээн, хаһан да тимирбэт аатырбытыттан өссө улахан муус хайаҕа кэтиллэн тимирбитэ.

== Туһаныллыбыт литература. ==