Уол оҕо аҕатын туйаҕын хатарыаҕа: Барыллар ыккардыларынааҕы ураты

'''[[Уол]] [[оҕо]] аҕатын[[аҕа]]тын туйаҕын хатарыаҕа''' диэн [[өс хоһооно]] уол оҕону иитии хайысхатын быһаарар.

Күнтэн күн аайы [[эт-сиин|этэ-сиинэ]] улаатан, күүһүрэн иһэр оҕо [[өй-санаа|өйө-санаата]] онтон хаалсыбакка тэҥҥэ сайдан иһэрин ситиһии өйө-санаата туруктаах буоларыгар тириэрдэр. Этэ-сиинэ улаатыытыттан өйө-санаата хаалан хаалбатаҕына эрэ [[киһи буолуунубуолуу]]ну кэмигэр[[кэм]]игэр, хойутаабакка, «[[Отох киһиэхэкиһи]]эхэ» кубулуйбакка, ситиһэр кыахтанар. Этэ-сиинэ улааппытын кэннэ өйө-санаата ситэ сайдыбакка хаалан хаалбыт оҕо «Отох киһини» үөскэтэр.

Оҕо сайдан, эбиллэн иһэр өйө-санаата элбэх саҥаны, урут туттуллубаты, биллибэти, айыыны[[айыы]]ны оҥоруон баҕата олус күүстээх. Ол эрээри үчүгэйи уонна куһаҕаны ситэ арааран билэ илигиттэн, боростуойдук оҥоруллар куһаҕан быһыылар диэки халыйан хааларыттан сөп түбэһэр хааччахтаах буолара табыллар. Ол хааччах оҕо улаатан истэҕинэ «Көҥүлүнэн барыма», «Аһара туттума», «[[Айыыны оҥорума]]» диэн сахалыы этиллэр. Оҕо улаатан, өйө-санаата сайдан истэҕинэ таба, киһилии суолунан баран иһэрин туһугар, көннөрөн, ыйан биэрии, төрөппүт бэйэтин үтүгүннэрэн үөрэтиитэ хайаан да эрэйиллэр. Аһара барар өйдөөх-санаалаах оҕону тохтото, туормастыы түһэн, «Киһи быһыытын» аһара барбатын хааччыйдахха эрэ табыллар.

«[[Сыыла сылдьан сыарҕа быатын кэрбиир|Сыылла сылдьан сыарҕа быатын быһар]]»,- диэн оҕо ону-маны, саҥаны, билбэтин, дьон оҥорботторун оҥоро сатыыр майгынын этэллэр. Аргыыйдык сылдьан эрэ саҥаны, билбэтин оҥорон боруобалыы сатыыр оҕо билбэтигэр тэптэрэн, олус улахан сыыһаны оҥорон, оннооҕор сыарҕаны алдьатарын бу этии бэлиэтиир.

Ханнык баҕарар төрөппүт оҕотун тас көрүҥэ, өйө-санаата киниэхэ маарынныыр буолуон баҕарар. Тас көрүҥэ маарынныыр буоллаҕына: «Оҕом мин курдук»,- диэн иһигэр үөрэр уонна өйө-санаата эмиэ мин курдук буолуо диэн бүтэйдии эрэнэн кэбиһэрэ улахан сыыһа. Маннык быһаччы, мин курдук буолуо диэн өйдөбүл ситэтэ суох буолара сахалар [[Кут-сүр үөрэҕэ сайдыыта|кут-сүр үөрэхтэринэн]] арыллан, сыыйа биллэн иһэр. Оҕо этэ-сиинэ төрөппүттэригэр маарыннаабытын да иһин, өйө-санаата, ийэ, [[салгын куттаракут]]тара хайдах иитиллэриттэн эрэ тутулуктанар уратылаахтар. Бу оҕону иитии уратылара сахалыы утарыта өйдөбүллээх атаах уонна көйгө диэн этиилэринэн бэриллэр. Оҕо [[ийэ кутакут]]а кыра эрдэҕиттэн ийэтин көмөтүнэн иитиллэрин, онтон салгыы салгын кута сайдарын сахалар кут-сүр үөрэхтэрэ быһаарар.

Сахалар уол оҕону «Аҕатын туйаҕын хатарыаҕа» диэн этэллэр. Кэлин кэмҥэ саха дьонугар бу этиини [[олох]] көнөтүк өйдөөһүн олохсуйаары гынна. Уол оҕо баар буолла даҕаны аҕатын курдук буолуохтаах диэн сыыһа өйдөбүл үөскээн эрэр.

Коммунистар салайар кэмнэригэр оҕону детсадка, онтон оскуолаҕа[[оскуола]]ҕа үөрэтии өйө-санаата сайдыытыгар толору сөп буолар диэн санааттан төрөппүттэр оҕолорун бэйэлэрэ үөрэтэллэрин быраҕан кэбиспиттэрэ. Оҕо төрөппүттэрин көрөн, үтүктэн үөрэнэр кэмэ суох буола сарбыллыбыта. Иитии-үөрэтии үлэтэ барыта олус сымнаан, үгүс оҕолор атаахтык иитиллэллэрэ элбээбитэ.

Уол оҕолор [[кыыс]] оҕолортон детсадка уонна оскуолаҕа туспа сылдьаллара, үөрэнэллэрэ эрэйиллэр. Арыычча эрдэлээн сайдар кыргыттар уол оҕолору кыра эрдэхтэринэ хам баттыыллар. Сэбиэскэй былааска дьахталлар баһылыыр курдук балаһыанньалара үөскээбитэ эдэрдэр үлэни-хамнаһы кыайбат буолууларыгар тириэрпитэ.

Олоххо туһалаах, сайдыыны аҕалар баҕа санааны толоруу киһиттэн элбэх үлэни-хамнаһы, тулуурдаах, өһөс буолууну эрэйэр. Сахалар «[[Саха өһөс, онтон оҕото өссө өһөс]]» диэн өс хоһоонноро кэлэр көлүөнэлэр бу баар көлүөнэлэрдээҕэр ордук тулуурдаах, дьулуурдаах буола улааталларын ирдиир. Бу өс хоһоонун эрэ тутуһуу омук сайдан иһиитигэр тириэрдэр кыахтаах. Сайдыыны ситиһиигэ уол оҕо аҕатын туохха барытыгар баһыйар буола сайыннаҕына, дьарыктаннаҕына, хатарылыннаҕына эрэ табылларын «Уол оҕо аҕатын туйаҕын хатарыаҕа» диэн этии ону бигэргэтэр.

== Туһаныллыбыт литература. ==

[[Категория: ҮөрэхЫал]]