Ыал буолуу үгэстэрэ: Барыллар ыккардыларынааҕы ураты
Ис хоһооно сотторолунна Ис хоһооно эбилиннэ
Тупсарыы |
Тупсарыы |
||
43 устуруока:
Утумнааһын диэн төрөппүтүттэн оҕотугар буор кута, хамсаныылары оҥорор кыаҕа уонна атын, үөрүйэх буолбут өйө-санаата бэриллиитэ ааттанар. Буор кут диэн киһи хамсаныылары оҥорор өйө-санаата, кыаҕа буоларынан уонна хас биирдии быччыҥҥа иҥэн сылдьарынан кэлэр көлүөнэлэр сайдан, тупсан иһиилэрин быһаарар. Хас биирдии быччыҥҥа иҥэн сылдьар өй-санаа, бу быччыҥы [[санаа]] хоту күүскэ хамсатара буор кутуттан, кыаҕыттан тутулуктанар.
Кыаҕа аҕыйах киһи хамсаныылары оҥороро бытаан, сыылба да буолуон уонна сатаан, табан хамсанымыан сөп.
Буор кут “Туох барыта икки өрүттээх” диэн этиигэ эмиэ сөп түбэһэр:
51 устуруока:
2. Дьадаҥы, хамсаныылары сатаан, табан оҥорбот, сүрэҕэ суох, элбэхтик кыайан хамсаммат буор кут эмиэ кэлэр көлүөнэлэргэ бэриллэн иһэриттэн омук мөлтүүр кэмэ тиийэн кэлиэн сөп.
Буор кут хас да көлүөнэлэр усталарыгар сайдар.
Сайдыыта суох буор куттаах дьону туспа арааран ыалы тэрийиэх инниттэн туоратыыны сахалар “Тэҥнээҕи булунуу” диэн былыргы үгэстэрэ оҥорор. Үлэһит дьон оҕолоро үлэһиттэри кытта ыал буоллахтарына, үлэһит, сайдыылаах буор куттара кэлэр көлүөнэлэригэр бэриллэн өссө сайдар кыахтанарын ситиһэллэр.
67 устуруока:
Ыал буолааччылар билсиһиилэригэр төрүччү үөрэҕэ хайаан да туттуллара кэлэр көлүөнэлэр сайдыыларын үөскэтэр аналлаах. “Бодоҥноохтон бодоҥ төрүүр” диэн этии араас ыарыылаахтар, дьадаҥылар оҕолоро соннук бодоҥноох буолууларын быһаарарынан төрүччү үөрэҕэ олору туоратарынан туһата улаатар.
Уол уонна кыыс сөбүлэһиилэрэ аан маҥнай эт-сиин баҕа санаатын көрдөбүллэриттэн тутулуктанар.
Ыал буолуу кыыс, дьахтар өйүн-санаатын улаханнык уларытара саха тылынан бэлиэтэнэн этиллэ сылдьар:
75 устуруока:
Күтүөт уол болдьообут кэмигэр кэлбэтэҕиттэн нэһилиэктэрин баайдара: “Кулубабыт кыыһа дэлэ киэбирбэтэҕэ. Орто дойдуга холооннооҕо суоҕун курдук туттара. Хата ханнык эрэ суол киһитэ хоонньоһон аастаҕа, саатта! Билигин хайа баҕарар уолга эргэ барыан баҕарбытын да иһин, киһи ойоҕо буола сылдьыбыт дьахтары ким ылыай!” – дэһэр буолбуттара. (3,55).
Ойох эрэ эр киһини утумнуур оҕону төрөтөрүн былыргылар билэннэр кыыс оҕону кыһанан харыстыыллара, эргэ тахсарыгар улахан суолтаны биэрэллэрэ, киэргэтэллэрэ, симииллэрэ, энньэтин толору хомуйаллара, сааһа ситтэр эрэ эргэ биэрэ охсоллоро.
Омук сайдан иһэр кыаҕын харыстааһын диэн кэлэр көлүөнэлэргэ бэриллэн иһэр удьуорун, этин-сиинин уонна утумун, буор кутун харыстааһын ааттанар. Ити баҕа санаалары ойох эрэ толорор кыахтанарын сахалар билэллэр.
85 устуруока:
Ыал буолуу былыргы үгэстэрэ эр киһи удьуорун, утумун харыстыылларыттан омук үйэтэ уһуурун үөскэтэллэр. Эр киһи эдэр ойохтоох буоллаҕына, саастара үллэстэн тэҥнэһэн хаалалларын тэҥэ, оҕолоро эр киһиттэн ылыммыт сайдыылаах буор куттаах буолан төрүүрэ ситиһиллэр.
Айылҕа сүрүн тутулуга “Туох барыта икки өрүттээх” диэн этиигэ сөп түбэһэн икки өттүттэн тутулуктааҕа хаһан да уларыйбат.
Ыал буолуу “Туох барыта икки өрүттээх” диэн этиигэ сөп түбэһэр.
Омуктар сайдан иһиилэрэ биирдиилээн ыаллар олохторуттан быһаччы тутулуктаах. Ыал кэлэр көлүөнэлэри үөскэтэр уонна иитэр, үөрэтэр аналлааҕыттан омуктар сайдыыларын төрүттүүр. Кэлэр көлүөнэлэр киһи быһыылаах, көрсүө, сэмэй, үлэни-хамнаһы кыайа-хото үлэлиир кыахтанан улааттахтарына омук ахсаана эбиллэр уонна үлэни кыайан сайдыыны ситиһэр кыахтанар.
| |||