Көҥүл: Барыллар ыккардыларынааҕы ураты
Ис хоһооно сотторолунна Ис хоһооно эбилиннэ
Көннөрүү туһунан суруллубатах |
Тупсарыы |
||
3 устуруока:
[[Киһи]] баҕа санаата куруук хааттара сылдьар курдук, [[өй-санаа]] [[сүр]] диэн туттунар күүһүнэн хам тутуллан киһи быһыытын аһара барбатаҕына, аһара туттубатаҕына эрэ [[олох]] табыллар. Киһиэхэ көҥүл, босхо барыан, туохтан да тутулуга суох буолуон баҕара саныыра иһигэр куруук баар. Бу баҕа санаата биирдэ эмэтэ да буоллар таһыгар тахсыан баҕата киирэн кэлиэн эмиэ сөп. Киһиэхэ көҥүл баран хаалыы кыаллыбата элбэх.
Көҥүл диэн дьоҥҥо суох буоллаҕына табыллар. Бу иннэ-кэннэ ситэ биллибэт курдук дьон бары кэриэтэ истэригэр баҕара саныыр [[санаа]]ларын [[сахалар]] өй-санаа [[үөрэх]]тэрэ «Көҥүлүнэн барбыт оҕоттон киһилии киһи тахсыбат» диэн ханна да халбаҥнаппат гына чуолкайдык быһааран, көҥүл диэни суох оҥорон кэбиһэр.
[[Оҕо]] улаатан, өйө-санаата сайдан истэҕинэ көҥүлгэ наадыйар, талбытынан, олус түргэнник улаатар баҕа санаатын хоту сылдьыан баҕарара элбээн биэрэр. Кини санаатыгар улахан дьон көҥүллэрэ; табаахтыыллара, арыгы иһэллэрэ, ханна баҕарар сылдьаллара быдан элбэх, ол иһин ону ситиһэ охсоору, тугу барытын, билэрин-билбэтин, саҥаттан-саҥа [[айыы]]ны оҥороору ыксыыр, улаата охсоору тиэтэйэр.
25 устуруока:
«[[Туох барыта икки өрүттээх]]» диэн сахалар этиилэрин билэрэ эбитэ буоллар И.Гаврильев көрсүө, сэмэй дьон баһыйар элбэх буоллахтарына эрэ [[омук]]пут [[ахсаан]]а элбээн, эбиллэр кыахтаныа этэ диэни билиэ этэ. Көрсүө, сэмэй, үлэһит дьон оҕолоро, сиэннэрэ көрсүө, сэмэй, үлэһит буола улаатаннар, бу аймахтар ахсааннара элбиирин ситиһэллэрин сахалар былыр-былыргыттан билэллэр. Айыыны, киһи билбэтин элбэхтик оҥорор дьон оҕолоро өссө элбэх айыыны оҥороллоруттан сыыһа-халты туттунуулара, аһара барыылара үксээн эдэр олохторун ситэри олорбокко анараа дойдуга аттаналлара элбиир.
Көҥүл, көҥүлүнэн сылдьыы диэн өйдөбүл кыылларга, сүөһүлэргэ эрэ баар эрээри, улахаттар кыралары тутан сииллэр. Киһи өйдөөх-санаалаах буоларынан көҥүлэ бары өттүнэн хааччахтаннаҕына эрэ табыллар. Киһиэхэ көҥүл диэн суох. Саха киһитэ олоҕун устата сиэр араас көрдөбүллэрин, киһи быһыытын, бары быраабылалары, сокуоннары барыларын билэн, үөрэтэн ханна сылдьарын тухары кытаанахтык тутуһа сылдьара ирдэнэр. Олох сайдан истэҕин аайы киһи көҥүлэ аҕыйаан, араас хааччахтар эмиэ элбээн истэхтэринэ эрэ табыллар. Арыыйда көҥүллүк, талбытынан соҕус сылдьыан баҕарар киһи ыраах тыаҕа, ойуурга сылдьара ордук буолар.
Элбэх дьон олорор, сайдыы кэлбит сирдэригэр киһи быһыылаахтык сылдьыы, бэрээдэги, сокуоннары тутуһуу олоҕу олорууга хаһан баҕарар ирдэнэр. Киһилии киһи олоҕо сиэр хааччахтарын иһигэр сайдар. Сиэри кэһии, тутуспат буолуу, сиэр кыйыатын көҥү түһэн алдьатыы көҥүлүнэн барыыны үөскэтэн киһи быһыыта суох буолуутугар тириэрдэр. Киһи быһыылаах буолуу, ол аата тугу барытын киһи оҥорорун курдук оҥорор буолууну оҕо улаатан иһэн хайаан да ситиһэр туһааннаах көрдөбүлэ буолар.
| |||