Уваровскай Афанасий Яковлевич: Барыллар ыккардыларынааҕы ураты

 

[[1830]] с. декабристарга чугас, истиҥ көрүүлэрин иһин Н. И. Мягкэй уонна А. Я. Уваровскай үлэлэриттэн ууратыллыбыттара, сойуолааһыҥҥа түбэспиттэрэ. Ол курдук, Уваровскай 4 ый хаайыыга сыппыта, 9 сыл устата (1830—1839 с.с.) сойуолааһыҥҥа түбэспитэ.

[[1839]]—[[1852]] сс. А. Я. Уваровскай [[Санкт-Петербург]]а олорбута. Онно кини бастаан саха тылыгар, фольклоругар сыґыаннаах матырыйааллары хомуйбут биллиилээх айанньыты, академигы А. Ф. Миддендорфы кытта, онтон кининэн сиэттэрэн [[Бетлингк Отто Николаевич|О. Н. Бетлинниин]] билсибитэ. Бетлингк Уваровскайы кытта билсэн, киниттэн Саха сирин туһунан ахтыыны, саха фольклорун холобурдарын сахалыы тылынан суруйарыгар көрдөспүтэ.

 

«Ахтыылар» аан бастаан [[1848]] с. А. Ф. Миддендорф «Сибиир хоту уонна илиҥҥи өттүгэр айан» диэн кинигэтигэр сахалыы уонна немецтии тылларынан бэчээттэммиттэрэ, маны таһынан бу кинигэҕэ Уваровскай «Эр соҕотох» олоҥхото киирбитэ. Онтон ити матарыйааллар 1851 с. Санкт-Петербурга тахсыбыт О. Н. Бетлингк «Сахалар тылларын туһунан» диэн улахан үлэтигэр киирбиттэрэ.

 

[[1861]] с. «Новый журнал путешествий» диэн Парижка тахсар сурунаалга Уваровскай «Ахтыыларын» быһа тардыыта французтуу тылбаастанан «Путешествие в страну якутов» диэн төбөлөөх бэчээттэнэн тахсыбыта.