Бикипиэдьийэ

Чекановскай Александр Лаврентьевич: Барыллар ыккардыларынааҕы ураты

Интерактивная навигация по истории
← Иннинээҕи уларытыыгаКэннинээҕи уларытыыга →
Ис хоһооно сотторолунна Ис хоһооно эбилиннэ
КөрөнБиики тиэкис
к {{Translation ru-sah}}
Көннөрүү туһунан суруллубатах
1 устуруока:
'''Чекановскай А.Л.''' 1833 сыллаахха олунньу 13 күнүгэр төрөөбүт, нуучча геолога, палеонтолог, Сибиири чинчийээччи.
 
Быраас дипломун Киевтааҕы университекка үөрэнэн ылбыт, онтон айылҕаны үөрэтэр салааҕа (естественное отделение) Тарту университетыгар киирбит. 1863-1864 сыллардааҕы Поляктар бастаанньаларыгар кыттыытын иһин тутуллар, хаайыыттан күрээһинин иһин 6 сылга Сибиир хаатыргаҕа ыытыллар. Сатыы Киевтан Тобольскайга баран иһэн энтомолгическэй коллекцияны хомуйар. Братскай остуруогар кинини Ф. Шмидт булан Иркутскайга Арассыыйа географиятын уопсастыбатые Сиббирдээҕи салаатыгар үлэҕэ көһөрөр. Манна үлэлиир кэмигэр Чекановскай геологияҕа сыһыаннаах чиничийиилэри ыытар - Иркутскай губерния соҕуруу өттүн чинчийэр, Байкаал таһыгар Приморскай хребеты уонна Онот үрдэлин туһунан суруйар.
{{Translation ru-sah}}
 
1873-1875 сс. Аллараа Тунгуска таһын үөрэтэр, бу сир туһунан бастакыннан дьиҥнээх геология сибидиэнньэлэрин хомуйар. Өлөөн өрүһү, Өлүөнэ аллараа сүүрээнин уонна кинилэр ыккардыларынааҕы хайаны суруйар. Экспедиция сүрүн түмүгэ - Орто Сибиирдээҕи хаптаал хайаны арыйыы (Среднесибирское плоскогорье) уонна Аллараа Тунгусканы 1,9 тыһ. км тухары ойуулааһын. Бу өрүскэ Чекановскай таас чоҕу уонна графиты булар. Чекановскай сылдьыбыт сирин уопсай уһуна 27 тыһ. км буолбут. Кини оҥорбут сүүс биэрэстэ масштаабтаах каарталара (Өлүөнэ, Өлөөн, Аллараа Тунгуска өрүстэр) өр сылларга Орто Сибииргэ туттуллубуттара. 1875 с. амнистияламмыта. Петербурга бэйэтин географияҕа, геологияҕа уонна палеонтологияҕа хомуйбут матырыйаалларын ырыппыта. Ботаникаҕа уонна зоологияҕа хомуурдара хас да учуонай үлэлэригэр ырытыллыбыттара. Чекановскай аатынан Өлүөнэ уонна Өлөөн өрүстэр ыккардыларынааҕы хайа (кряж) уонна сорох хостонор үүнээйилэр ааттаммыттара.
Получил диплом врача в Киевском университете, поступил на естественное отделение Тартуского университета. За участие в Польском восстании 1863-1864 гг. был арестован, после неудачного побега из тюрьмы приговорен к 6 годам каторги в Сибири. Двигаясь по этапу пешком из Киева в Тобольск, собрал энтомологическую коллекцию. В Братском остроге его разыскал Ф. Шмидт и добился перевода в Иркутск на работу в Сибирский отдел РГО. Провел геологические исследования на юге Иркутской губернии (1869-1872), выделил в Прибайкалье Приморский хребет и Онотскую возвышенность.
 
Өлбүт сыла - 1876.▼
В 1873-1875 гг. изучал бассейн Нижней Тунгуски, дал первые достоверные сведения по геологии этой территории. Описал р. Оленек, нижнее течение Лены и водораздельный хребет между ними. Главный научный результат экспедиции - открытие Среднесибирского плоскогорья (определение рельефа его центральной части) и Нижней Тунгуски на протяжении более 1,9 тыс. км. На той же реке Чекановский обнаружил месторождения каменного угля и графита. Общая длина рабочих маршрутов Чекановского составила около 27 тыс. км. Его карты pек Лены, Оленек и Нижней Тунгуски, сведенные в стоверстный масштаб, долгое время оставались единственными для Средней Сибири. Амнистирован в конце 1875 г. В Петербурге начал обрабатывать свои материалы по географии, геологии и палеонтологии. Ботанические и зоологические коллекции Чекановского описаны в трудах ряда ученых. Именем Чекановского назван открытый им кряж между pеками Лена и Оленек, а также некоторые ископаемые растения.
 
▲Өлбүт сыла - 1876
 
[[Category:Sakha Wikipedia|Ч]]
Төрдө — «https://sah.wikipedia.org/wiki/Чекановскай_Александр_Лаврентьевич»