Бикипиэдьийэ

Былыргы түүр бичигэ: Барыллар ыккардыларынааҕы ураты

Интерактивная навигация по истории
← Иннинээҕи уларытыыгаКэннинээҕи уларытыыга →
Ис хоһооно сотторолунна Ис хоһооно эбилиннэ
КөрөнБиики тиэкис
81 устуруока:
 
== Сурук историята ==
Бу бичигинэн саамай былыргы суруктар ([[V]]—[[III]] б.э.и. үйэлэргэ) Кыргызтаҥҥа Иссык диэн сиргэ көстүбүттэрэ. — смкөр. [[иссыкское письмо]], [[Талас]], [[Балыкчи]] и др.).
[[Image:Kyzyl orkhon inscription.jpg|thumb|150px|Тыва киинэ Кызыл куоракка баар таас]]
Сурук хантан төрүттэммитэ чуолкай биллибэт. Элбэх бэлиэлэрэ [[Тамга|тамгаалары]] кытта майгыннаһалларын көрөллөр. Сорох бэлиэлэр (буукубалара сытыы муннуктаахтара, сурук хайысхата, фонетиката) эргэ семитическэй суруктарга чугаһатар курдуктар: библосс уонна [[Финикийская письменность|финикийэ]] суруктарыгар.
[[История письменности|Происхождение письма]] неясно. Отмечают совпадения многих знаков с [[Тамга|тамгами]], с возможным акронимическим происхождением звуковых значений. Сходство некоторых знаков (а также общий угловатый стиль, направление письма, совпадение фонетических значений), позволило предположить родство с ранними видами семитической письменности: библосской и [[Финикийская письменность|финикийской]].
 
Бастаан, саҥа чинчиллэн эрдэҕинэ улахан итэҕэтиитэ суох да буоллар согдийскэй төгүрүк сурукка, эбэтэр оннооҕор кытай суругун фонетикатын бэлиэлэригэр чугаһаталлара.
На ранних этапах исследований орхоно-енисейской эпиграфики предлагались гипотезы происхождения, без убедительных аргументов, из [[согдийское письмо|согдийского округлого письма]] или даже из фонетических знаков [[китайская письменность|китайского письма]].
 
Кэнники сорох чинчийээччилэр [[кхароштхи]] суругуттан тахсыбыт буолуон сөп дииллэр, эбэтэр ити икки сурук биир төрдүлээхтэр диэн буолар.
В последнее время некоторые исследователи предложили гипотезу происхождения из письма [[кхароштхи]] или, по-крайней мере, общий корень.
 
Монголлар кимэн киириилэрин кэмигэр ([[XIII]] үйэ) алфавит арабицаннан уонна атын түүр суруктарынан уларытыллыбыт.
Ко временам монгольского нашествия ([[XIII]] век) алфавит был вытеснен арабицей под мощным арабо-мусульманским давлением и другими видами письма тюркских народов.
 
Былыргы түүр бичигиттэн атын руна суруктар тахсаллар - холобур, [[болгарскай руна|болгарскай руналар]], ([[Хазардар каганаттара|Хазаардар каганааттарын]]) Саркел диэн сирин суруга, [[венгерскэй руна|венгерскэй рууналар]] о.д.а.
От орхоно-енисейских рун происходят многочисленные другие рунические письменности — в частности, [[болгарские руны|протоболгарские руны]], письменность памятников на черепках из [[Саркел]]а ([[Хазарский каганат]]), [[венгерские руны]] и др.
 
Былыргы түүр суругун туһунан бастаан Петр I саҕана биллибитэ. Дьиҥнээх научнай чинчийии [[XIX үйэ]] бүтүүтүгэр саҕаламмыта. [[Алтынньы 25 күнэ|Алтынньы 25 күнүгэр]] [[1893]] сыллаахха суругу Дания лингвииһэ [[Томсен, Вильгельм|Вильгельм Томсен]] аныгы дьонтон бастакыннан аахпыта. Бастакы ааҕыллыбыт тыл — '''[[Тенгри|Тенгри]]''' (Таҥара).
Первые сведения о памятниках тюркской письменности были получены во времена Петра I. Начало научного изучения тюркской рунической эпиграфики было положено в конце [[XIX век]]а. [[25 ноября]] [[1893]] года письменность была дешифрована датским лингвистом [[Томсен, Вильгельм|Вильгельмом Томсеном]]. Первое распознанное слово было — '''[[Тенгри]]''' (Бог).
 
==Тэнийиитэ==
Төрдө — «https://sah.wikipedia.org/wiki/Былыргы_түүр_бичигэ»