Крафт Иван Иванович: Барыллар ыккардыларынааҕы ураты
Ис хоһооно сотторолунна Ис хоһооно эбилиннэ
'300px|thumb|right|Крафт Иван Иванович '''Иван Иванович Крафт''' — [...' ыйааһыннаах саҥа сирэй оҥоһулунна |
Көннөрүү туһунан суруллубатах |
||
2 устуруока:
'''Иван Иванович Крафт''' — [[Якутскай уобалас]] уонна Енисей губерниятын губернатора.
== Олоҕун олуктара ==
* [[1859]] сыллаахха Енисей губерниятын [[Шушенское]] сэлиэнньэтигэр төрөөбүтэ. Аҕата көскө олорбут поляк, дворянин, арыгы лааппытын атыыһыта. 12 саастааҕыттан ыалтан туспа олорор. Оҕо сааһа бүрээттэр ортолоругар аастпыта.
Үлэтин суруксутунан саҕалаабыта.
* [[1882]] сыллаахха [[Чита]] куоракка полицияҕа сулууспалыыр.▼
* [[1888]] сыллаахха Забайкалье уобалаһын салалтатыгар советниктыыр.▼
* [[1889]] сыллаахха Тургай уобаласка советник.▼
* [[Оренбург]] куоракка Археология институтун бүтэрэр. Манна кыргыстар тылларын үөрэтэр.▼
* [[1898]] сыллаахха [[Санкт-Петербург]] куоракка Ис Дьыала Министерствоҕа үлэлиир.▼
* [[1906]] сыллаахха [[Якутскай уобалас]] губернаторын эбээһинэһин толорооччу.
* [[1907]] сыл [[кулун тутар 27]] күнүгэр Дьокуускайга кэлэр уонна губернатор буолар.▼
=== Тыа хаһаайыстыбата ===
▲Үлэтин суруксутунан саҕалаабыта. 1881 сылтан Иркутскай куоракка почта конторатыгар сортировщиктыыр.
Саха сиригэр Крафт тыа хаһаайыстыбаны, сүөһү иитиини, ветеринарияны, түүлээҕи бултааһыны сайыннарар
▲1882 сыллаахха [[Чита]] куоракка полицияҕа сулууспалыыр.
* [[1913]] сыл [[тохсунньу 1]] күнүттэн Саха сирин бары оскуолаларыгар тыа хаһаайыстыбаны үөрэтэр буолбуттара. ▼
▲[[1888]] сыллаахха Забайкалье уобалаһын салалтатыгар советниктыыр.
* [[1912]] сылтан Дьокуускайга сыл аайы тыа хаһаайыстыба быыстапкалара тэриллэллэр. ▼
* [[1912]] сылтан «Якутское хозяйство» диэн сурунаал тахсар.▼
▲[[1889]] сыллаахха Тургай уобаласка советник.
* [[1910]] сыллаахха бастакы потребительскай кооператив тэриллэр.▼
▲[[Оренбург]] куоракка Археология институтун бүтэрэр. Манна кыргыстар тылларын үөрэтэр.
* Крафт губернатордыырын кэмигэр уобсайынан 1910 - [[1916]] сылларга 43 потребительскай уобсастыба тэриллэр.▼
▲[[1898]] сыллаахха [[Санкт-Петербург]] куоракка Ис Дьыала Министерствоҕа үлэлиир.
* Кыылы уонна көтөрү харыстыыр сыалтан булт болдьохтонор буолбута.▼
▲[[1906]] сыллаахха Якутскай уобалас губернаторын эбээһинэһин толорооччу. В начале марта [[1907 год]]а И. И. Крафт выезжает из Петербурга в [[Якутск]].
* [[Киис|Кииһи]] бултуурга үс сыллааҕы бобуу биллэриллибитэ. ▼
▲1907 сыл кулун тутар 27 күнүгэр Дьокуускайга кэлэр уонна губернатор буолар.
* [[Өлүөнэ]] төрдүгэр балыктааһыны эмиэ бэрээдэктээбитэ.▼
▲Саха сиригэр Крафт тыа хаһаайыстыбаны, сүөһү иитиини, ветеринарияны, түүлээҕи бултааһыны сайыннарар
▲1913 сыл тохсунньу 1 күнүттэн Саха сирин бары оскуолаларыгар тыа хаһаайыстыбаны үөрэтэр буолбуттара.
▲[[1912]] сылтан Дьокуускайга сыл аайы тыа хаһаайыстыба быыстапкалара тэриллэллэр.
▲[[1912]] сылтан «Якутское хозяйство» диэн сурунаал тахсар.
▲[[1910]] сыллаахха бастакы потребительскай кооператив тэриллэр.
▲Крафт губернатордыырын кэмигэр уобсайынан 1910 - 1916 сылларга 43 потребительскай уобсастыба тэриллэр.
▲Кыылы уонна көтөрү харыстыыр сыалтан булт болдьохтонор буолбута.
▲[[Киис|Кииһи]] бултуурга үс сыллааҕы бобуу биллэриллибитэ.
▲Өлүөнэ төрдүгэр балыктааһыны эмиэ бэрээдэктээбитэ.
=== Эргиэн уонна промышленность ===
* Крафт урааҕынан Дьокуускайга Русско-азиатскай баан салаата уонна Н.Д. Эверстов баана аһыллаллар.
* Өлүөнэ баһыгар, Өлүөхүмэ уонна Алдан өрүстэргэ көмүс хостооһун улаатар. Үөһээ Дьааҥыга сибиниэс хостуур буолбуттара, Бүлүүгэ туус. Приисктарга саха сириттэн тыа хаһаайыстыба бородууксуйата тиийэр буолбута.
* Өлүөнэҕэ 38 аал уонна 113 бааржа устар буолбута.
* И.И. Крафт Саха сирин Транссибы кытта холбуохха диэн тылламмыта.
=== Доруобуйа харыстабыла ===
* Дьүлэйдэргэ, хараҕа суохтарга уонна иирээкилэргэ анал приюттр тутуллубуттара.
[[1906]] - [[1914]] сылларга балыыһа ахсаана 63%, быраастар ахсааннара 73%, биэксэрдэр үс төгүл улааппыта.
=== Дьокуускай ===
* Телефон, телеграф, кинематограф, электричество баар буолбуттара. Таас дьиэлэри тутуу саҕаламмыта: инни мэндиэмэннээх библиотека-музей, уокурук суута, казначейство уо. д. а. Куоракка фонтаннаах сквер баар буолбута, ити сквер кэнники Крафт аатынан ааттаммыта.
=== Үөрэҕирии ===
* Алын оскуола ахсаана 17 тиийбитэ. Учууталларга педагогика курстара үлэлээбиттэрэ. Икки мэндиэмэннээх училище уонна дьахталлар гимназиялара тутуллубуттара.
* И.И. Крафт 26 стипендияны тэриллибитэ. дьадаҥы сахалар оҕолорун үөрэхтээһиҥҥэ сыл аайы 2000 - 3000 солкуобай харчы көрүллэр этэ.
* Крафт кэпсэтиитинэн Наукалар академиялара [[Пекарскай Эдуард Карлович|Э.К. Пекарскай]] саха тылдьытын бэчээһинит саҕалаабыта.
== Отставка ==
И.И. Крафт көҕүл прессаны өйүүр этэ, көскө уонна хаайыыга олорор дьоннор усулуобуйулурын тупсарбыта. Ол иһин Иркутскай генерал-губернаторын кытта сыһыана кытааппыта. Ол иһин Крафты отставкаҕа ыытан Енисей губерниятыгар көһөрөллөр.
* [[1913]] сыл [[от ыйын 22]] күнүгэр Крафт И.И. Дьокуускайтан Красноярскайга барар.
* Дьокуускай куорат думата кинини куорат бочуоттаах олохтооҕунан биллэрбитэ.
* [[2001]] алтынньытыгар Дьокуускайга пааматынньык туруоруллубута.
== Енисей губерниятын губернатора ==
* 1913 сыл атырдьах ыйын 5 күнүгэр Енисей губарнаторын дуоһунаһын ылар. Бу дуоһунаска биир эрэ сыл үлэлиир.
Иван Иванович ыараханнык ыалдьан Петербургка барар уонна [[1914]] сыл [[сэтинньи 21]] күнүгэр өлбүтэ.
== Айымньылара ==
* «Положение об управлении в степных областях», 1893.
* «О преобразовании управления оседлыми и кочевыми инородцами».
* «Тургайская газета» хаһыаты редакциялаабыта,
* казахтар устуоруйаларын уонна этнографияларын үөрэппитэ.
* «Труды Оренбургской ученой архивной комиссии» уонна «Известия Оренбургского отдела Русского Географического общества» хомуурунньуктарга ыстатыйалардаах.
▲В январе [[1907 год]]а Крафт начал писать работу «О колонизации Якутской области».
== Литература ==
* Софронов Ф. Г. «Дореволюционные начальники Якутского края». Якутск, 1993.
67 устуруока ⟶ 68:
* Отчет Якутского губернатора Крафта за время управления областью (1907—1908 гг.). — СПб, 1908.
* Дмитриев С. Я. Заметки по якутскому скотоведению. Памятная книжка Якутской области на 1896 г. — Вып. 1. — С. 107.
* [[Башарин Георгий Прокопьевич|Башарин Г. П.]] «История животноводства в Якутии второй половины XIX — начала ХХ в.» — Якутск, 1962. — 17 с.
* Протоколы Якутского областного инородческого съезда, проходившего в г. Якутске с 25 августа по 2 сентября 1912 г. — 58 с.
==
* [http://kyndeli.narod.ru/peaple_kraft.htm Губернатор И. И. Крафт. Пестерев Владимир Ильич — История Якутии в лицах. Якутск: Бичик, 2001 г]
* [http://region.krasu.ru/people/kraft Крафт Иван Иванович]
[[Категория:Дьоннор алпабыытынан]]
| |||
