Параллелепипед
Parallelepiped
Тэгил Призма
Сирэй ахсаана 6 параллелограмм
Ойоҕос ахсаана 12
Орой ахсаана 8
Симметрия бөлөхө Ci, [2+,2+], (×), 2-ис бэрээдэк
Араастара бүлтэгэр, зоноэдр

Параллелепи́пед (был.-гириэк. παραλληλ-επίπεδον[1], был.-гириэктэн. παρ-άλληλος — «параллельнай» уонна был.-гириэктэн. ἐπί-πεδον — «хаптал») — призма, параллелограмм буоллаҕына олох буолар, эбэтэр (тэн суолталаах) алта кырыылаах, хас биирдии кырыыта параллелограмм буолар. (тэн суолталаах) алта кырыылаах, хас биирдии кырыыта параллелограмм буолар.

Параллелепипед көрүҥэ уларыт

 
Көнө муннуктаах параллелепипед

Параллелепипед хас да көрүҥнээх буолар:

Сүрүн элеменнар уларыт

Икки параллелепипед кырыыта, биир уопсай ойоҕоһо суох, утары турар диэн ааттанар, онтон биир уопсай ойоҕостоох — ыкса сибээстээх. Икки параллелепипед оройоро, биир кырыыга киирбэт утары турар диэн ааттанар. Утары турар оройдору холбуур кэрчик параллелепипед диагоналя диэн ааттанар. Көнө муннук параллелепипед үс ойоҕос уйуннара, биир уопсай оройдооҕу, кини кээмэйэ диэн ааттанар.

Араастара уларыт

  • Диагональ ортотугар холоонноон параллелепипед симметричнай.
  • Талбыт уһуктаах кэрчик, параллелепипед уөһээ ньууругар сытааччы уонна диагональ ортотугар ааһаччы, аҥаардыыр, чуолаан эттэххэ, бары параллелепипед диагоналлар биир точкаҕа(чоп) быһа охсуһаллар уонна аҥҥардыыллар.
  • Параллелепипед утары сытар кырыылара параллельнайдар уонна тэҥнэр.
  • Көнө муннуктаах параллелепипед диагональ уһунун квадрата тэҥнэһэр ус кээмэй квадрат сууматыгар.

Сүрүн пуорлулара уларыт

Көнө параллелепипед уларыт

Ойоҕос өттө ньуур иэнэ: Sбо*h, ханна Ро — олох периметрэ, h — үрдүгэ

Толору ньуур иэнэ: Sп=Sб+2Sо, ханна Sо — олох иэнэ

Сабардам: V=Sо*h

Көнө муннуктаах параллелепипед уларыт

Ойоҕос өттө ньуур иэнэ: Sб=2c(a+b), ханна a, b — олох өрүтэ, с — көнө муннуктаах параллелепипед ойоҕос өттө кырыыта

Толору ньуур иэнэ: Sп=2(ab+bc+ac)

Сабардам: V=abc, ханна a, b, c — көнө муннуктаах параллелепипед кэмнээһинэ.

Кууп уларыт

Ньуур иэнэ:  

Сабардам:  , ханна   — кууп кырыыта.

Көҥүл параллелепипед уларыт

Көҥүл параллелепипед сабардама уонна тэҥнэниилэрэ векторнай алгебраҕа субуллук биллэллэр. Параллелепипед сабардама булкаастаах үөскэм абсолютнай кэриҥнэ тэн, параллелепипед үс өрүтүнэн быһаараллар, биир оройтон тахсаллар. Параллелепипед өрүт уһуна уонна ыккардынан турар муннуктар тэҥнэниитэ үс биэрэллибит вектор Грам быһаарааччыта булкаастаах үөскэм квадракка тэн этиини биэрэр[2].

Математическай аналиһыгар уларыт

Математическай аналиһыгар n-мернам көнө муннуктаах параллелепипедыгар   элбэх чоптоох   вида   өйдүүллэр.

Эбии маны көр уларыт

Хос быһаарыы уларыт