Сэтинньи 15 диэн Григориан халандаарыгар сыл 319-с күнэ (ордук хонуктаах сылга 320-c күнэ). Сыл бүтүө 46 күн баар.

Бэлиэ күннэр уларыт

  • Хаайыллыбыт суруйааччы күнэ.
  • Арассыыйа  Арассыыйа — Бүтүн Арассыыйатааҕы сулууспаҕа ыҥырыллыбыттар (призывниктар) күннэрэ.
  • Бразилия  Бразилия — Өрөспүүбүлүкэ биллэриллибит күнэ.
  • Палестина  Палестина — Тутулуга суох буолуу күнэ.
  • Япония  Япония — Сити-го-сан («сэттэ-биэс-үс»). Биэс уонна үс саастаах уолаттары, сэттэ уонна үс саастаах кыргыттары кимоно эбэтэр атын мааны таҥаһы таҥыннаран синто храмыгар илдьэллэр уонна сиэр-туом толороллор. Бу бырааһынньык оҕо улаатар кэмин биир улахан олуга буолар.
  • Казахстаан  КазахстаанТенге күнэ.
  • Казахстаан  Казахстаан — Бухгалтер күнэ.
  • АХШ  АХШ — Бөҕү уларытан оҥоруу күнэ.

Түбэлтэлэр уларыт

  • 1917Сэбиэскэй былаас бастакы докуомуннарыттан биирдэстэрэ, «Арассыыйа норуоттарын бырааптарын декларацията», тахсыбыт. Национальнай бэлиитикэ түөрт сүрүн тосхоллоро этиллибиттэр: 1) Арассыыйа норуоттара тэҥ уонна сувереннай буолуулара; 2) Арассыыйа норуоттара көҥүллүк бэйэлэрин бэйэлэрэ быһаарынар бырааптара, арахсан туспа судаарыстыба даҕаны тэрийэр кыахтара; 3) туох баар омугунан уонна итэҕэлинэн привилегиялары уонна хааччахтааһыннары ууратыы; 4) Арассыыйаҕа олорор кыра омуктар уонна этнографическэй бөлөхтөр көҥүллүк сайдыылара. Бу декларация ылыллыбытын да иһин сотору кэминэн бассабыыктар унитарнай судаарыстыба тутан барбыттара.
  • 1920Швейцария Женеватыгар Нациялар Лигаларын бастакы ассамблеята буолбут. Бу Аан дойду бастакы сэриитин кэнниттэн үөскүү сылдьыбыт дойдулар ардыларынааҕы тэрилтэ. Аан дойду иккис сэриитин кэнниттэн кыайыылаах тахсыбыт кыттыгастыы дойдулар Нациялар Лигаларын оннугар Холбоһуктаах Нациялар Тэрилтэлэрин төрүттээбиттэрэ.
  • 1921 — Алтынньыга буолбут Саха сирин өрөпкүөмнэрин I сийиэһин быһаарыытынан үс соҕуруу уокурукка Сэбиэккэ быыбар саҕаламмыт: Дьокуускай, Бүлүү уонна Өлүөхүмэ уокуруктарыгар (хотугу уоукуруктарга өрө туруу бара турарынан быыбары хойут ыыппыттара)[1].
  • 1922 — ВЦИК уурааҕынан Уһук Илиҥҥи өрөспүүбүлүкэ (нууч. Дальневосточная республика - ДВР) РСФСР састаабыгар киирбит. Бу өрөспүүбүлүкэ 1920 сыллаахха Дьоппуону кытары сэриилэспэт туһуттан буфер быһыытынан төрүттэммитэ.
  • 1923"Кыым" хаһыат маҥнайгы нүөмэрэ тахсыбыт. Сүүрбэһис үйэ саҕаланыытыгар кинигэ уонна учуутал да тиийбэт кэмнэригэр «Кыым» хаһыат саха омугар уһулуччу оруолу оонньообута. Аҕа дойду улуу сэриитин кэмигэр хаһыаты саха саллааттарыгар фроҥҥа ыыталлара, ийэ дойдуларын сахалыы тыына өйөбүл буолара, өстөөҕү үлтүрүтэргэ көмөлөспүтэ. Хаһыат Сойуус ыһыллыбытын кэнниттэн иккитэ сабылла сылдьыбыттааҕа.
  • 1969Вьетнам сэриитин кэмигэр АХШ киин куоратыгар Вашингтоҥҥа 250 000–500 000 киһи сэриини утары эйэлээх демонстрация оҥорбуттар.
  • 1971 — «Intel» фирма бэйэтин бастакы микропроцессорын — 4004 модели — таһаарбыт. 1990-с сыллартан ыла Intel аан дойду микропроцессор ырыынагын баһылыыр.
  • 1988ССРС элбэхтэ туттуллар космос хараабыла «Буран» бастакы уонна бүтэһик көтүүтэ буолбут. «Буран» пилота суох автоматическэй режимҥэ 205 мүнүүтэ иһигэр Байконур космодромуттан космоска көтөн тахсыбыт, Сири иккитэ эргийбит уонна Байконур таһынааҕы аэродромҥа ситиһиилээхтик түспүт.
  • 2011Аллараа Бэстээххэ АЯМ тимир суолун кыһыл көмүс звенота ууруллубут. Бу суол тутуута 1930-с сылларга саҕаламмыта. Арассыыйа бэрэсидьиэнэ Дмитрий Медведев үөрүүлээх быһыыга-майгыга эппит тылыгар аны Өлүөнэ өрүһү туоруур күргэни тутар сорук турарын тоһоҕолообута. Тимир суол атын көлөнү кытта тэҥнээтэххэ таһаҕаһы аҕалыыны быһа холоон 20 төгүл чэпчэтэр, оттон онно сыһыаннаах ороскуоту барытын аахтахха отой да 200 төгүл диэн аахпыттара.
  • 2022Дьокуускай олохтоохторун Аҕа дойду улуу сэриитин кэмигэр кыайыыга сүдү кылааттарын билинэн Дьокуускайга "Үлэ килбиэнин куората" ытык аат иҥэриллибит.

Төрөөбүттэр уларыт

Өлбүттэр уларыт

  • 1982 — Виноба Бхаве — Ииндийэ бөлүһүөгэ, религиовед-учуонай, бэлиитик, Ииндийэҕэ “Бэлэх сир” диэн улахан хамсааһыны төрүттээбит киһи.


  1. И.А. Аргунов, С.Н. Васильев и др. 40 лет Якутской автономии. — Якутск: Якутское книжное издательство, 1962. — С. 19. — 191 с.