Чиряев Гавриил Иосифович
Чиряев Гавриил Иосифович (04.04.1925—09.05.1982) — партия уонна ил диэйэтэлэ, 1965—1982 сыллардаахха ССКП Саха обкомун бастакы сэкиритээрэ.
| Гавриил Иосифович Чиряев | |
 | |
| Үлэтэ: |
ССКП Саха обкомун бастакы сэкиритээрэ (1965—1982) |
|---|---|
| Төрөөбүт күнэ: | |
| Төрөөбүт сирэ: |
Кыадаҥда с., Чочу нэһилиэгэ, Бүлүү улууһа, Саха АССР |
| Дойдута: | |
| Өлбүт күнэ: |
9 ыам ыйын 1982 (57 сааһыгар) |
Олоҕун олуктара уларыт
- 1925 сыл муус устар 4 күнүгэр Бүлүү оройуонун Чочу нэһилиэгэр Кыадаҥдаҕа бааһынай дьиэ кэргэнигэр төрөөбүт. Аҕата — Иосиф Иванович, ийэтэ —Прасковья Васильевна Чиряевтар.
- 1942—1943 сс. — Бүлүү куорат орто оскуолатын учуутала. Бүлүү орто оскуолатын бүтэрээт, 17 саастааҕар, биир сыл 10—11 кылаастарга учууталлаабыт, физиканы уонна байыаннай дьыаланы үөрэппит.
- 1943—1950 сс. — Забайкалье байыаннай уокурукка сулууспалаабыта. 18 сааһын туолаат, Кыһыл Аармыйаҕа ыҥырыллан, Монголия сиригэр сулууспатын барбыт, квантунскай аармыйаны утары сэриилэспит. 1950 сыллаахха сулууспата бүтэригэр, политуправление начальнига Кулагин Гавриил Чиряев инникитин өтө көрөрдүү «Вы будете министром в своей республике» диэн эппит эбит[1].
- 1944 сылтан ВКП(б) чилиэнэ.
- 1949 сыллаахха Забайкалье военнай уокурук политуправлениетын иһинээҕи марксизм-ленинизм киэһээҥҥи университетын бүтэрбит.
- 1951—1953 сс. — Саха АССР Үөрэҕириитин министиэристибэтин кадрга управлениетын начальнига. Бу үлэлээбит сылларын туһунан Евдокия Иннокентьевна Коркина, хойукку кэмҥэ саха биир бөдөҥ учуонайа, ахтыытыттан: «Үөрэҕириитин министиэристибэтин кадрдарга салалтатын эдэр, соторутааҕы Кыһыл аармыйаттан босхоломмут быһыылааҕа, Г. И. Чиряев баһылыыра. Аҕыйах тыллаах, холку майгылаах, дьоһун эдэр киһи этэ. Партийнай уонна да атын мунньахтарга тыл этиитэ ураты боччумнаах, дуоспуруннаах буолаллара. Ол да буоллар, бырааһынньыктарга, эдэр киһи быһыытынан көхтөөх буолара, бэркэ ыллыыра уонна үҥкүүлүүрэ».[1]
- 1953 сыллаахха Дьокуускай куоракка Саха педагогическай институтун история факультетын бүтэрбитэ.
- 1953—1955 сс. — ССКП Саха обкомун оскуолалар отделларын инструктора.
- 1955—1958 сс. — Үөһээ Бүлүү райкомун иккис сэкрэтээрэ.
- 1958—1959 сс. — ССКП Саха обкомун пропаганда уонна агитация отделын сэбиэдиссэйин солбуйааччы.
- 1959—1961 сс. — ССКП Саха обкомун наука уонна оскуолалар отделын сэбиэдиссэйэ.
- 1961—1963 сс. — ССКП Саха обкомун сэкрэтээрэ.
- 1963—1965 сс. — ССКП Саха обкомун идеологияҕа салаатын сэбиэдиссэйэ.
- 1965 сыл алтынньы — 1982 сыл ыам ыйа — ССКП Саха обкомун бастакы сэкрэтээрэ.
- 1972 с. — экономическай билимнэр кандидаттарыгар диссертациятын ситиһиилээхтик көмүскээбит.[1]
- 1982 сыл ыам ыйын 9 күнүгэр өлбүт.
Дьиэ кэргэнэ уларыт
- Кэргэнэ — Зинаида Андреевна, Саха АССР оскуолатын үтүөлээх учуутала.[2]
Үс оҕолоох, бары учуонайдар[2]:
- Чиряев Александр Гавриилович — к.г.-м.н.?;
- Чиряева Наталья Гаврииловна — экономическай билим кандидата, Саха государственнай университет ФЭИ кафедратын сэбиэдиссэйэ, доцент;
- Ольга Гаврииловна — биология билимин кандидата, Санкт-Петербург куоракка олорор
Наҕараадалара уонна ааттара уларыт
- Бүлүү улууһун ытык киһитэ[3]
Аатын үйэтитии уларыт
- РСФСР Совминын 1983 сыл олунньу 9 күнүн 59 №-дээх Уурааҕынан Гавриил Иосифович Чиряев аата Саха АССР Бүлүү оройуонун 1 №-дээх Бүлүү орто оскуолатыгар иҥэриллибитэ.[4]
- 1994 сыллаахха 1 №-дээх Бүлүү орто оскуолатын учууталларын сүбэтин бирикээһинэн Г. И. Чиряев аатынан стипендия олохтоммут.[4]
- 1995 сыл олунньу 9 күнүгэр «АЛРОСА» АК генеральнай директора Л. А. Сафонов Удачнайга булуллубут алмааска Г. И. Чиряев аатын биэрэр туһунан бирикээс таһаарбыт. Алмаас «Гавриил Чиряев – вес 68.06 карат 12 06.01.95 г. Удачный, Саха» диэн суруктаах.[4]
- Бүлүү куоратын дьаһалтатын 1995 сыл кулун тутар 29 күнүнээҕи дьаһалынан Бүлүү куоратын, Калинин аатынан уулуссатын уларытан, Чиряев аатын биэрбиттэр. Бу уулуссаҕа Гавриил Чиряев урут олоро сылдьыбыт эбит.[4]
- 1995 сыл муус устар 4 күнүгэр, Г. И. Чиряев 70 сааһыгар, Чочу нэһилиэгэр Түмэл дьиэтэ тутуллан аһыллыбыт.[4]
- 2005 сыллаахха Правительство комиссиятын дьаһалынан Г. И. Чиряев 80 сааһыгар туһаайан үрдүк уонна орто үөрэх кыһаларыгар кини аатынан стипендия олохтоммут.[4]
- Бүлүү улууһугар икки өйдөбүнньүк туруоруллубут: бастакыта төрөөбүт сиригэр Кыадаҥдаҕа, иккис — 1 №-дээх Бүлүү орто оскуолатын тиэргэнигэр. Өйдөбүнньүктэр оҥкулларын биллиилээх скульптор, Саха Өрөспүүбүлүкэтин народнай худуоһунньуга Петр Захаров оҥорбут.[4]
Быһаарыылар уларыт
- ↑ 1,0 1,1 1,2 Выпуск "Эхо столицы" № 24 (1837) от 02.04.2010:К 85-летию Гавриила Чиряева Архыыптаммыт 2014, Кулун тутар 8 күнүгэр.
- ↑ 2,0 2,1 SAKHA-INFO.RU:Человек, который превратил аграрную Якутию в промышленно-аграрную республику
- ↑ Официальный информационный портал Республики Саха (Якутия): Почетные граждане Вилюйского улуса
- ↑ 4,0 4,1 4,2 4,3 4,4 4,5 4,6 МБОУ Вилюйская СОШ №1 им Г.И. Чиряева:Увековечение памяти Гавриила Иосифовича Чиряева
Өссө маны көр уларыт
Сигэлэр уларыт
- Саха Республикатын Национальнай Архив ситим-сирэ Архыыптаммыт 2014, Кулун тутар 24 күнүгэр.
- www.egorborisov.ru:Память: 85-лет со дня рождения Гавриила Чиряева
- SAKHA-INFO.RU:Человек, который превратил аграрную Якутию в промышленно-аграрную республику
- Исторический, культурологический журнал «Илин», № 1(20) — 2000: Республика Саха (Якутия) XX век в лицах
- Выпуск "Эхо столицы" № 24 (1837) от 02.04.2010: К 85-летию Гавриила Чиряева Архыыптаммыт 2014, Кулун тутар 8 күнүгэр.
- МБОУ Вилюйская СОШ №1 им Г.И. Чиряева: Увековечение памяти Гавриила Иосифовича Чиряева
- Региональная ежедневная газета «Якутия»:Каким мы его знали и помнили