Сидоров, Николай, Михайлович

Иннокентий Сосин, журналистара Союзтарын чилиэнэ, суруйааччы

СЫРДЫК £ЙД£Б¥Л

Мин бу µбµлµ³йдээх оскуола±а сыл а²арын курдук кэм²э µлэлээбиппинэн кыттыгастаах курдук сананабын. Манна бэрт элбэх учууталлар µлэлээн ааспыттара. Кинилэр ортолоругар М.С. Шахурдин, М.С. Айанасьева, Т.А. Кутина – Капитонова, Н.М. Сидоров, Н.П. Федяева – Матчитова, Д.А. Монастырев, Т.В. Апросимова уо.д.а. учууталлары аатыахха с³п. 1950 сыл кµ´µн £л³ч³йг³ комсомольскай отчуоттуур-быыбардыыр мунньа±ы ыытаары командировка±а тахса сылдьыбытым. Оччо±о Чапаев аатынан колхозка комсомольскай тэрилтэ секретарынан Николай Барабанов µлэлиирэ. Киниэхэ к³м³л³´³³ччµнэн Акулина Матчитова (Татаарка Ньукулай кыы´а) бэрт активнайдык µлэлэ´эрэ. - Оскуолабытыгар Михаил Сидорович Шахурдин кэргэниниин Мария Семеновналыын са²а учууталлыы кэллилэр. Бэрт активнай дьон, - диэн £кµлµµннээх Ньукулай кэпсээбиттэрэ. – Комсомольскай µлэ±э улахан к³м³л³³х, ыччакка улахан сабыдыаллаах дьон буолуохтара. Онон, комсомольскай олох быйыл «утуйбата» буолуо. Олус ыарахан дьыл этэ. От суох буолан, ыччаттар колхоз сµ³´µтун кытта атын µрэхтэргэ к³´³н кыстаан олороллоро. Би´иги ити ку´ун «Коммунар» колхозка комсомольскай тэрилтэни тэрийбиппит. Секретарынан Федор Слепцов, Валентин Попов талыллан µлэлии барбыттара. Алтан нэ´илиэгэр комсомольскай µлэ сэргэхсийбитэ. Маныаха Михаил Сидорович, Мария Семеновна бэрт элбэх µлэни ыыппыттара, ³й³бµл буолбуттара. Оччотоо±уга кинилэргэ µ³рэммит о±олор ахталларынан, итиэннэ бэйэм ³йдµµрбµнэн, Михаил Сидоровичтаах µчµгэйдик µлэлээбиттэрэ. Иккиэн учуутал буоларга, µ³рэхтэринэн эрэ буолбакка, талааннарынан, дьо±урдарынан ананан т³р³³бµт дьон этилэр. Учууталлар т³р³ппµттэри кытары быстыспат сибээ´и туту´уунан му²урдамматтара, нэ´илиэнньэ ортотугар араас политическай-маассабай µлэни к³±µлээччинэн буолаллара. ¥гэс курдук нэ´илиэк оло±ор активнайдык кыттар учууталлар оскуола±а эмиэ олус µчµгэйдик µлэлииллэрэ. Дэлэ±э да±аны Николай Михайлович Сидоровы биир кэм²э «Комунизм» колхозка босхоломмут партком секретарынан талыахтара дуо? Николай Михайлович £л³ч³й оскуолата ата±ар туруутугар бэрт элбэх сыратын биэрбит ки´и буолар. О±о эрдэ±иттэн олоххо активнай сы´ыаннаах, т³рэ³³бµт нэ´илиэгин оло±о-дьа´а±а, µ³рэ±э-билиитэ µрдµµрµгэр ис сµрэхтэн кы´аллан µлэлээбит ки´и буолар. Эдэр эрдэ±инэ Буха-Баалыскай диэн псевдонимынан бэртээхэй хо´ооннору суруйталыыр эбит этэ. Ол тэ²э оскуола5а µ³рэнэ сылдьан ликбезкэ µлэлэ´эн, дьону аа±ар, суруйар буолууга у´уйбут ки´и буолла±а. Мин Николай Михайловичтыын £л³ч³й оскуолатыгар бииргэ µлэлээбиппит. Ол иннинэ колхоз парткомун секретарынан µлэлээбитэ. Бы´ата, кини, партийнай , мин эмиэ ити иннинэ а±ай £л³ч³й учаастагын сэбиэдиссэйин µлэтиттэн оскуола±а икки´ин т³ннµбµппµт. Мин киэ´э ³ттµгэр оскуола±а иитээччи эбээ´инэ´игэр сылдьыбытым. О±олор уруок кэнниттэн, дьиэлэригэр а´аан, уруок аа±а, сынньана кэлэллэрэ. О±олор кµнµ бы´а µ³рэнэртэн, итиэннэ киэ´э уруок аа±артан саллыахтарын, сылайыахтарын билэр буолан, µксµн оонньуулларын, сибиэ´эй салгы²²а сылдьалларын сити´э сатыырым. Оччо±о кыра да о±олор на´аа µлэлиир этилэр. Кылаастарын сууйаллара, паарталарын сотоллоро. Онноо±ор саас оскуола та´ыгар са´аан эрбииллэрэ, о±уруокка к³м³л³´³лл³р³. Маныаха Гоша Матчитов, Юрий Скрябин, Вася Аргунов, Гоша Аргунов, Варя Сидорова, Миша Скрябин, Петя, Галя Билюкиннар, Паша Тимофеева, Таня Барабанова, Мотя, Галя Сидоровалар, Нюта Билюкина, Шура Платонова, Дуня Попова о.д.а. ордук чорбойоллоро. Николай Михайлович оччотоо±у б³´µ³лэк оло±ор биир дьо´ун ки´и буолара. Агитационнай - маассабай µлэни салайара. Фермаларга, кулуупка дакылаат, лекция о²ороро. Оччотоо±у колхозтаахтар киниэхэ сµбэлэтэ-амалата кэлэллэрэ, араас к³рд³´µµлэрин суруйтараллара, ханна, хайдах туруорсуохха с³пт³³±µн ыйыталлара. Онуоха барытыгар с³пт³³х сµбэни-аманы биэрэн, к³м³л³´³н бар дьон бэркэ астыналлара. ¥йэтин тухары пропагандист: партия историятын кылгас курсун, полит-оскуола куру´уоктарын салайара. Кулууп сэбиэдиссэйэ Е.В. Попов – Сахатаай Дь³гµ³р мэлдьитин Николай Михайловичка сылдьара. Культура эстафетатыгар, гастролларга кытты´ыннарар идэлээ±э. Николай Михайлович тэрийээччи бэрдэ. Драма±а бэркэ оонньуура. Учууталлар а±ыйах да буоллаллар бары кытталлара. Колхоз салалтата оскуола±а кы´анар, к³м³л³´³р буолара. Оччотоо±у салайааччылар колхоз бырабылыанньата: И.Н. Колосов, П.Е. Скрябин, А.Н.Анисимов, биригээдэ салалтата И.Е. Слепцов, Р.И. Тимофеев, С.М. Попов сельсовет исполкомун председателэ М.Е. Попов- ти´игин быспакка, кыахтара баарынан к³м³л³´³лл³р³. £л³ч³й оскуолатыгар Михаил Сидоровичтаах 1950-59 сс., Николай Михайлович 1959 сылтан µлэлээбиттэрэ. Иккиэн элбэх о±олоох ыаллар,о±олоро £л³ч³й оскуолатыгар µ³рэммиттэрэ. О±олоро бэрт к³рсµ³, сэмэй, µ³рэххэ бастыҥ, кы´амньылаах о±олор этилэр Табаарыстара кинилэри с³бµлµµллэрэ, атас, до±ор тутта сатыыллара, µксµн бииргэ оонньууллара. Итини барытын £л³ч³й олохтоохторо к³р³-билэ сылдьаллара, с³бµлµµ саныыллара. Бы´ата о±ону иитиигэ бэйэлэринэн µтµ³ холобуру к³рд³р³лл³р³. £л³ч³й оскуолатыгар µлэлээбит ма²найгы учууталлар тустарынан оччотоо±у кэм²э олорбут дьон ортотугар сырдык ³йд³бµл хаалбыта. Кинилэр бэйэлэрэ да билбэттэринэн бар-дьонно сылаас санаанан µтµ³ майгынан дьайа, сабыдыаллыы сылдьаллара.

Өссө маны көр

• Сидоров, Николай, Михайлович туһунан ахтыы