Бикипиэдьийэ

Татаар аан дойдутааҕы кэҥгириэһэ

Татаар аан дойдутааҕы кэҥгириэһэ (ВКТ, тат. Бөтендөнья татар конгрессы) — Арассыыйаҕа эрэгийиэн ыккардынааҕы стаатустаах уопсастыбаннай тэрилтэ.

Кэҥгириэс устуоруйата уларыт

Тэрилтэ быһыытынан Арассыйа юстициятын министиэристибэтигэр1998 сыллаахха муус устар 24 күнүгэр бэлиэтэммитэ.

Дьиҥнээх үлэтин 1990-с сылларга саҕалаабыта. Оннук 1992 сыл бэс ыйыгар Казаан куоракка Татаар аан дойдутааҕы кэҥгириэһин бастакы сийиэһэ буолбута (онно Арассыйа араас эрэгийиэннэриттэн, СНГ дойдуларыттан, аан дойду араас муннуктарыттан дэлэгээттэр кыттыбттара). 1992-1997 сылларга кэҥгириэс көҕүлээһининэн уонна салататынан үлэлиир хас да татаар тэрилтэтэ тэриллибитэ, татаардыы саҥарар «Дөнья» («Дойду») араадьыйа үлэтин саҕалаабыта.

Иккис сийиэс 1997 сыллаахха буолбута, онно устааба бигэргэммитэ.

Кэҥгириэс үлэтин сүрүн хайысхалара уларыт

Татаар аан дойдутааҕы кэҥгириэһин састаабыгар Арассыыйа Бэдэрээссийэтин уонна атын дойдулар эрэгийэннэригэр тэриллибит татаар национальнай-култуурунай автономиялара, холбоһуктара уонна ассоциациялара, Татарстаан араас уопсатыбаннай холбоһуктара, тэрилтэлэрин кэллэктииптэрэ уонна биирдиилээн дьоно киириэхтэрин сөп.

Кэҥгириэс үлэтин сүрүн хайысхаларыгар киирсэллэр:

  • татаар омугун сомоҕолооһун
  • Татаар Өрөспүүбүлүкэтин социальнай-экономическэй, национальнай-култуурунай, бэлиитикэҕэ уонна духуобунаска сайдыытыгар көмөлөһүү
  • чинчийэр, эйэни көҕүлүүр үлэҕэ кыттыы, аан дойду гуманитарнай тэрилтэлэрин кытта үлэ, судаарыстыба уорганнарын, култуура сырдарат тэрилтэлэрин, национальнай-култуурунай холбоһуктары , итэҕэл тэрилтэлэрин уонна биирдиилээн дьону кытта үлэ.
  • татаардар омук быһыытынан кыһалҕаларын араас сирдэргэ быһаарыыга кыттыы.
  • наассыйа култуура өттүгэр сайдар бырагыраамаларын оҥоруу уонна оннук бырагыраамаларга көмөлөһүү — тыл, билим, үөрэхтээһин, култуура, утумнааһын, педагогика, демография.
  • татаар диаспораларын кытта алтыһыы.
  • Татарстаан уонна татаар омугун туһунан билиини хомуйуу уонна тарҕатыы, хаһыаттары, сурунааллары, видео уонна аудио бородууксуйаны оҥорон таһаарыы, татаардар олорор сирдэригэр баар татаар биллэрэр-иһитиннэрэр сириэстибэлэрин кытта үлэ.

Бэрэстээтэллэр уларыт

1992—2002 — Тагиров Индус Ризакович (1936 с. т.), историк, общественнай-политическэй диэйэтэл, 1990—1994 сс. Татарстаан уонна Арассыыйа ыккардыларыгар буолбут кэпсэтиилэр кыттыылаахтара, академик, профессор, устуоруйа билимин дуоктара, Үрдүкү Сэбиэт дьокутаата (1990—1995), ТӨ Судаарыстыбаннай Сэбиэтин дьокутаата (1995-2009).

2002 сыллаахтан — Закиров Ринат Зиннурович (1948 с. т.), ТӨ култууратын үтүөлээх үлэһитэ, заслуженный работник культуры Республики Татарстан, устуоруйа билимин дуоктара, «Казань» Национальнай-култуурунай киин дириэктэрэ, ТӨ Судаарыстыбаннай Сэбиэтин төрдүс ыҥырыылтын дьокутаата (2009).

Филиаллар уларыт

Билигин кэҥгириэскэ 359 татаар национальнай-култуурунай тэрилтэни холбуур: ыраах дойдуларга — 68, чугастааҕы дойдуларга — 81, Арассыыйа Бэдэрээссийэтигэр — 164. Татарстааҥҥа 46 филиаллаах.

Ол иһигэр Арассыыйаҕа татаардар 27 эрэгийиэннээҕи национальнай-култуурунай автономиялара баар.

Сийиэстэрэ уларыт

Высшим органом Конгресса является съезд, который созывается не реже одного раза в пять лет. В период между съездами руководство осуществляет Исполнительный комитет, заседания которого проводятся не реже раза в год. Между заседаниями Исполкома деятельностью руководит бюро, собирающееся не реже одного раза в месяц. Председатель Исполкома — Председатель Конгресса избирается сроком на пять лет, он же является председателем бюро.

Сигэлэр уларыт

Төрдө — «https://sah.wikipedia.org/w/index.php?title=Татаар_аан_дойдутааҕы_кэҥгириэһэ&oldid=402719»