Абу Бакр Мухаммад ибн Закария ар-Рази

Абу Бакр Мухаммад ибн Закария ар-Рази (865—925) — оччотооҕу кэм бөдөҥ бырааһа, уһулуччулаах учуонайа, алхимик, Персияҕа Тегеран аттыгар олорбута. Билим устуоруйатын төрүттээбит Джордж Сартон кинини «ислам уонна орто үйэлэр саамай бөдөҥ быраастарын» быһыытынан ааттаабыта.

Мэдиссиинэ устуоруйатыгар уһулуччулаах миэстэни ыларынан киэҥник биллэр, ону таһынан луогукаҕа, астрономияҕа уонна грамматикаҕа үлэлэрдээх. Итэҕэли кириитикэлиирэ, ол эрээри, бу өттүгэр көрүүлэриттэн быстах сибидиэннбэлэр эрэ хаалбыттар, кинини сөбүлээбэт ааптардар эрэ суруйан хаалларбыттарынан биллэллэр.

Араас эйгэлэргэ дэгиттэр киһи буолан, аль-Рази элбэх наукаларга олохтоох кылаатын киллэрбитэ, үлэтин түмүктэрин 200-тэн тахса рукопиһигэр суруйбута. Эспэримиэҥҥэ олоҕурар мэдиссиинэ бастакы олохтооччуларыттан биирдэстэрэ буолбута, быраас быһыытынан аатырбыта. Мэдиссиинэни үөрэтиигэ түмэт эгэлгэ араҥаларыттан устудьуоннары үөрэтэрэ, ыарыһахтарга баайдарыттан тутулуга суох үтүөтүк сыһыаннаһара. Уоспаны уонна куору клиникаларынан бастакынан араарбыта.

Кини үлэлэрэ орто үйэлэргэ Дьобуруопа быраастарыгар улахан сабыдыалы оҥорбуттара. Сорох үлэлэрэ ("Хирургия туһунан" уонна "Терапия сүрүн кинигэтэ") арҕаа университеттарга мэдиссиинэ программатыгар киирбиттэрэ.

Эдвард Грэнвилл Браун кини туһунан «мусульмаан быраастартан арааһа саамай бөдөҥнөрө уонна туспа суоллаахтара, уонна саамай элбэх үлэни хаалларбыт ааптардартан биирдэстэрэ» диир. Ону таһынан кинини педиатрия аҕата уонна акушерство уонна офтальмология пионера диэн ааттыыллар.

Аатын үйэтитии

Ирааҥҥа Караджа куоракка Быһыы уонна сыворотка билим-чинчийэр интститута уонна Керманшах куоракка угиверситет кини аатын сүгэллэр. Ирааҥҥа атырдьах ыйын 27 күнүгэр «Рази күнэ» («Аптека күнэ») бэлиэтэнэр.

2009 сыл бэс ыйыгар ХНТ Венатааҕы офиһын тэлгэһэтигэр «Учуонайдар павильоннара» диэни оҥорбуттара, онно ар-Рази, Авиценна, Абу Райхан Бируни уонна Омар Хайям мэҥэлэрин туруорбуттара.