Алишер Навои аатынан түмэл

Алишер Навои аатынан түмэлУзбекистан литэрэтиирэтин түмэлэ.

Узбекистан Ташкент куоратыгар Билим Академиятын Алишер Навои аатынан литература түмэлэ баар. Түөрт этээстээх, биэс тыһыынча квадратнай миэтэрэ иэннээх, киэҥ алаас саҕа , соторутааҕыта тутуллубут дабарыас. Алишер Навои түмэлин дьиэтэ тааһынан тутуллубут, кэрэттэн кэрэ национальнай орнаменнаах, олус сиэдэрэй, олус улахан тутуу буолара киһини сөхтөрөр. Директорынан бу уораҕайга филологическай наука доктора, профессор Хамид Сулейманов үлэлиир. Кини бэйэтэ экскурсияны биэс омук тылынан – узбектыы, нууччалыы, немецтии, английскайдыы, французтуу ыытар. Хамид Сулейманович үрдүк уҥуохтаах, модьу көрүҥнээх, ис-киирбэх дьүһүннээх , кыырыктыйбыт куударалаах баттахтаах  сааһыра барбыт киһи, ол гынан баран чэгиэн-чэбдик, туттара-хаптара имигэс, саҥарара-иҥэрэрэ эрчимнээх, хомоҕой, узбектыы эйэҕэс, көрүдьүөстээх киһи. Кини арҕааҥҥы уонна илиҥҥи дойдуларга үксүлэригэр сылдьыбыт Хамид Сулейманов профессор дириҥ билиилээх, сайдыылаах, астык киһи. Хамид Сулейманович биһиги Платон Ойуунускайбытын, Максим Аммосовпытын билэттиир. Оттон Платон Алексеевич «Дьулуруйар Ньургун Боотур» олоҥхотун тылбаастаабыт Владимир Державин Хамид Сулейманов истиҥ доҕоро эбит.


Саха өрөспүүбүлүкэтин интэриэһин көмүскүүргэ партийнай - сэбиэскэй салайааччылар уонна интэлигиэнсийэ бэрэстэбиитэллэрэ бигэтик туруммуттара.Үтүө ааттара үйэлэргэ өлбөөдүйбэт саха саарыннара  Платон Ойуунускай, Максим Аммосов Саха сиригэр эрэ буолбакка ааттара-суоллара чугас сытар республикаларга тиийэ киэҥник биллибитэ. Саха сирин промышленноһа сайдыытыгар Алдан көмүстээх сирин хаалларыы улахан суолталаах этэ. М.К.Аммосов, И.Н.Барахов, П.А.Харитонов, В.В.Никифоров курдук дьоммут кытаанах позтициялара саха сирин улахан өттүн бүгүҥҥү туругунан хаалларбыт сүдү үтүөлээхтэр. Ону сэргэ  хоту сиргэ автономия Максим Аммосов, Платон Ойуунускай курдук эдэр хорсун дьон ураты дьулуурдарынан олохтоммута. Оттон Охотскай муора кытылын Саха сиригэр төннөрүүнү М.К.Аммосовы, И.Н.Бараховы, П.А.Ойуунускайы Японияҕа холбоһоору бэлэмнэммиккит диэн, олоҕо суох омугумсуйууга буруйдаабыттара...


Алишер Навои аатынан литература музейа узбек норуотун кырдьаҕас, баай, үрдүк уус-уран литературатын аан маҥнайгы саҕаланыаҕыттан, ол аата Юсуф Хаджиб саҕаттан (ХI үйэ)  Узбекистан бүгүҥҥү күннэригэр диэри, киэҥник, дириҥ ис хоһоонноохтук арыйан көрдөрөр. Манна саамай улахан миэстэни Алишер Навои олоҕун уонна үлэтин туһунан кэпсээһин, үгүс элбэх дьиҥнээх экспонаттарынан көрдөрүү ылар. Бу уһулуччулаах киһи эбит. Кини сөҕүмэр литературнай нэһилиэстибэтэ биэс үйэ тухары үчүгэй уонна чуолкай буочардаахтарынан илиинэн суруллан көлүөнэттэн көлүөнэҕэ бэриллэн испит.


Узбек норуотун уһулуччулаах бэйээтэ, ХVI үйэ биллиилээх диэйэтэлэ Низамаддин Алишер Навои 1441 сыллаахха, олунньу ый 9 күнүгэр төрөөбүт, 1501 сыллаахха тохсунньу ый 3 күнүгэр анараа дойдуга күрэммит. Оскуолаҕа түөрт сааһыттан үөрэммит. Кини ордук сонурҕаан литератураны үөрэппит уонна уус-уран айымньыга ахсаабат күүһүнэн үйэлээх сүүс сүүрбэ тыһыынчаттан тахса строкалаах эпическэй уонна лирическэй айымньылары биэрбит. Улуу поэт айбыт үтүмэн үлэтэ киинэҕэ, музыкаҕа, живописка, скульптураҕа иҥэн ойуулаан-дьүһүннээн көрдөрүллүбүттэр.


Маннык кэрэ бэйэлээх түмэлгэ сылдьыы олус үөрүүлээх, элбэх умнуллубат өйдөбүлү хаалларар, киһини кынаттыыр , инникигэ угуйар.


Туһаныллыбыт литература уларыт

1.      В. Протодьяконов. Айан бэлэҕэ. Хотугу сулус 1976. №7

2.      П.Попов. Өрөспүүбүлүкэ тулхадыйбатын туһугар. Кыым. 2007.

3.      Владимир Степанов. Сырдык ааттара үйэлэри уҥуордуоҕа. Саха сирэ. 2002.