Кытайдар: Барыллар ыккардыларынааҕы ураты
Ис хоһооно сотторолунна Ис хоһооно эбилиннэ
Көннөрүү туһунан суруллубатах |
Көннөрүү туһунан суруллубатах |
||
125 устуруока:
!1989
!2002
!2009
|-
| ||align="right"|1 377||align="right"|621||align="right"|420||align="right"|329||align="right"|329||align="right"|891||align="right"|11 000
|-
|-bgcolor="#E3E3E3"
|}
Кытайдар Саха сиригэр олороллорун туһунан быстах сурахтар 19-с үйэ диэки баар буолбутттара. Ол кэмҥэ кинилэр тыа хаһаайыстыбаҕа, көмүс хостооһуҥҥа, уо.д.а. араас хайысхаҕа үлэлиир этилэр. Архыып докумуоннара көрдөрөллөрүнэн Кытай уонна Саха сирин икки ардынан күргүөмнээх эргиэн бара турара.
Кытай дьонун күргүөмнээх кэлиилэрэ 1914 сыллаахтан Ленскэй табаарыстыба Маньчжурия рудниктарыгар кытай үлэһиттэрин хомуйааһынын кэннэ саҕаламмыта. Саха сиригэр Сэбиэйскй былаас туруоруллубутун кэннэ кытай үлэһиттэрэ промышленность араас тэримньитигэр үлэлииллэр этэ, да буоллар көмүс хостооһуна сүрүн дьарыктара этэ. Алдаҥҥа көмүс көстүбүтүн кэннэ (1923 с.) маҥнай олорор дьон көмүсчүттэр этилэр, олортон улаханнара кытайдар уонна кэриэйдэр. 1928 с. кытайдар көмүс хостооччулартан уонна үлэһиттэр ахсааннарыттан 60% этилэр.
Кытайдар атын дьарыктарынан сир оҥоруута, чуолаан эттэххэ, оҕуруот аһын үүннэрээһинэ этэ.
Ол кэмҥэ кытайдар бэйэлэрин бэйэлэрэ салайан үксүн туспа олоро сатыыллар этэ. Олохтоохтору кытта ситим суоҕа. Олохтоох аһы, таҥаһы соччо ылбакка эрэн барытын бэйэлэрин маҕаһыыннартан ылан олороллор этэ. Улахан аҥара нуучча тылын билбэтэ. Кытайдар барылартан саамай куһаҕан усулуобуйаҕа үлэлиир этилэр. Ол да буоллар Алдан партията кытайдар иитилэригэр болҕомто уурар, пропагандалыыр үлэни тарҕата сылдьыбыта.
Саха сиригэр үлэлии кэлбит кытайдар улахан ахсааннара — үлэлиир кыахтаах, сулумах эр дьон этилэр. Сорохтор кэлин саха дьахталларын, үксүн Хатыҥ Үрэх диэн сэлиэнньэттэн, ойох ылаллара. Маннык кэргэнниилэр оҕолоро үксүн ийэлэрин араспаанньаларын ыланнар, кэлин олохтоох нэһилиэнньэни кытта букатын булкуһан хаалаллара.
== Ахсааннара ==
142 устуруока ⟶ 153:
Кытай диалектара төһө да дорҕооннорунан араас буоллаллар (холобур, путуҥхуа 4 фонетическай тоннардаах, Кантон тыла - 6), суруктара биир. Кытай суругар былыргыттан ыла кытай иероглифтара туттуллаллар. Онон кытай иероглифтара араас диалектарынан саҥарар дьоҥҥо өйдөнүөн сөп. Холобур, путуҥхуалыы "дорообо" 「你好」 диэн "''ни хао''" (nǐ hǎo), кантоннуу — "''нэй хоу''" (néih hóu).
== Итэҕэллэрэ ==
Кытай нэһилиэнньэтин улахан ахсаана - атеистар (таҥараны билиммэт дьон), итэҕэйэр дьон быраһыана 31. Кытай үс сүрүн итэҕэллэрдээх - конфуцианство, даосизм уонна буддизм. Бу үс итэҕэли элбэх дьон уратыта суох курдук көрөллөр. Атын итэҕэллэртэн киэҥик тарҕаммыт - ислам буолар. Билиҥҥи кэмҥэ Кытайга 18 мөл. мусульман олорор. Олортон үгүс өттө - аҕыйах ахсааннаах Кытай омуктара (уйгурдар, татардар, казахтар, салардар, кыргызтар уо д.а.) Маны таһынан кытай мусульманнара (хуэй) ураты омук курдук ааҕыллаллар. Исламтан ураты сорох сирдэргэ христианизм тарҕанан турар (Кытай нэһилиэнньэтин 7%)
[[Категория:Омуктар]]
| |||