Омуктар ааттара: Барыллар ыккардыларынааҕы ураты

Урукку кэмнэргэ саҥа омук икки кырдьаҕас омуктар икки ардыларыгар үөскээн ахсааннара эбиллэн, тэнийэн тахсыытыгар икки кырдьаҕас омуктары икки аҥы үтүрүйэн, олохтоох сирдэриттэн сыҕарытан барарын, ол түмүгэр сир былдьаһыыта, үтүрүйсүү, сэриилэһии, кыаттарбыт үүрүллүүтүн кэмэ үөскээн тахсар.

 

 

Куһаҕан диэн сөбүлээбэти, сирэри, сөпсөспөтү биллэрэр тыл. Олус былыргы кэмнэргэ сахалар Кушанскай царствоны кытта тапсыбакка арахсыбыттарын, элбэхтик иирсибиттэрин, үөхсүбүттэрин бэлиэтинэн бу тыл куһаҕан дьону, куһаҕан, сөбүлээбэт быһыыны, туох баар куһаҕаны бэлиэтиир тылга кубулуйан туттуллар буолбут. Сахалыы куһаҕан диэн тылтан үөскээбит ааттаах Орто Азия былыргы Кушанскай царствота өр кэмҥэ илиҥҥи хууннар баһылааһыннарыгар олорбут. (1,41).

Сырҕан диэн кыыллыйбыт эһэни ааттыыбыт. Бу адьырҕаны бэлиэтиир куһаҕан тыл кыргыстар баһылыктара Бойла Кутлук Ярҕан-хан ааттыттан Байкал күөл кытыыларынан сэриилии сырыттаҕына үөскээбитэ сабаҕаланар. (1,78).

 

 

Амырыын диэн ынырыгы, суостааҕы биллэрэр тыл. 16-с үйэҕэ манчжурдар сайдан тахсыыларыгар Амур өрүскэ олохтоох сахалары кытта элбэхтик сэриилэһэн хоту диэки үүрбүттэрин билигин остуоруйа үөрэҕэ син көнөн иһэринэн билэр буоллубут. Бу олус куһаҕан, ынырык диэн суолтаҕа туттуллар тыл кылгаан Амыр диэн буолан сахалар үүрүллүбүт өрүстэригэр иҥэн хаалбыта олус сөптөөх. Сахалар 17-с үйэҕэ диэри Амур биэрэктэригэр олоро сылдьыбыттарын А.И.Эверстов көрдөөн булан, дакаастаан суруйар. (6,115).