Эбэҥки тыла: Барыллар ыккардыларынааҕы ураты

Ис хоһооно сотторолунна Ис хоһооно эбилиннэ
Көннөрүү туһунан суруллубатах
Modun (ырытыы | суруйуу)
Көннөрүү туһунан суруллубатах
1 устуруока:
{{Language
'''Эбэҥки тыла''' (урук. ''тоҥус тыла'') — [[эбэҥкилэр]] тыллара.
|name=Эбэҥки тыла
|nativename=Эвэды̄ турэ̄н<ref>{{harvnb|Boldyrev|1994|p=494}}</ref><br/>Evedȳ turēn<br />{{MongolUnicode|ᠧᠠᠩᠬᠢ}}
|states=[[Кытай]], [[Арассыыйа]]
|region=
|ethnicity=[[Эбэҥкилэр]]
|speakers=26,580
|date=2007–2010
|script=[[Cyrillic script|Cyrillic]], [[Latin script|Latin]], [[Mongolian script|Mongolian]] (experimentally)
|familycolor=Altaic
|fam1=[[Тоҥус-Мандьуур тыллара|Тоҥус]]
|fam2=Хоту
|fam3=Эбэҥки группа
|iso3=evn
|glotto=even1259
|glottorefname=Evenki
|notice=IPA
}}
'''Эбэҥки тыла''' ('''Эбэҥ.''' ''Эвэды̄ турэ̄н'', урук. ''тоҥус тыла'') — [[эбэҥкилэр]] тыллара.
 
[[Арассыыйа]]ҕа Илин Сибииргэ Енисей өрүстэн Сахалииҥҥа дылы тарҕаммыт тыл (35,5 тыһ. киһи 2002), уонна 9 тыһ. кэриҥэ киһи Хотугу [[Кытай]]га уонна [[Монголия]]ҕа олорор. [[Эбээннэр]] уонна [[негидаллар]] тылларын кытта тоҥус-мондьуур тылларын хотугу бөлөҕөр киирэр.
5 устуруока ⟶ 23:
Хотугу, соҕуруу уонна илиҥҥи диэннэргэ арахсар.
 
== Сурук-Бичик ==
[[1929]] сыллаахха латыын графикатынан сурук-бичик айыллыбыта, онтон 1937 — нуучча алпабыытыгар олоҕурар сурук-бичик бигэргэммитэ.
 
=== Араассыыйаҕа алпабыыт<ref>{{cite book
|title=Словообразовательный словарь Эвенкийского языка (Глагол)/Эвэды турэн словообразовательнай турэрукин (Глагол)|chapter=|first=Кудрина Л.Е.,
|last=Андреева Т.Е., Захарова Н.Е., Николаева Н.П., Стручков К.Н.|publisher=Наука|location=Новосибирск|year=2018|isbn=918–5–02–038750–8|page=30}}</ref> ===
{| style="font-family:Times New Roman; font-size:1.4em; border-color:black; border-width:1px; border-style:solid; border-collapse:collapse; background-color:#F8F8EF"
| style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;" | А а
| style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;" | А̄ а̄
| style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;" | Б б
| style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;" | В в
| style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;" | Г г
| style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;" | Д д
| style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;" | (Д' д')*
| style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;" | Е е
|-
| style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;" | Е̄ е̄
| style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;" | Ё ё
| style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;" | Ǎ ǎ
| style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;" | Ж ж
| style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;" | З з
| style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;" | И и
| style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;" | Ӣ ӣ
| style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;" | Й й
|-
| style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;" | К к
| style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;" | Л л
| style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;" | М м
| style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;" | Н н
| style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;" | (Н' н')*
| style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;" | Ӈ ӈ
| style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;" | О о
| style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;" | О̄ о̄
|-
| style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;" | П п
| style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;" | Р р
| style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;" | С с
| style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;" | Х х
| style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;" | Һ һ
| style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;" | Т т
| style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;" | У у
| style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;" | Ӯ ӯ
|-
| style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;" | Ф ф
| style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;" | Ц ц
| style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;" | Ч ч
| style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;" | Ш ш
| style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;" | Щ щ
| style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;" | Ъ ъ
| style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;" | Ы ы
| style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;" | Ы̄ ы̄
|-
| style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;" | Ь ь
| style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;" | Э э
| style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;" | Э̄ э̄
| style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;" | Ю ю
| style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;" | Ю̄ ю̄
| style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;" | Я я
| style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;" | Я̄ я̄
|
|}
*Буквы в скобках при письме даются перед гласными е, ё, и, ю, я.
 
=== Кытайга ===
''Экспериментальнай монгол алпаабыта'':
{| style="font-family:Times New Roman; font-size:1.4em; border-color:black; border-width:1px; border-style:solid; border-collapse:collapse; background-color:#F8F8EF"
| style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;" | {{MongolUnicode|ᠠ|evn}}<br/>a<br/>/a/
| style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;" | {{MongolUnicode|ᠡ|evn}}<br/>e<br/>/ə/
| style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;" | {{MongolUnicode|ᠢ|evn}}<br/>y*, i<br/>/i/
| style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;" | {{MongolUnicode|ᠣ|evn}}<br/>o<br/>/ʊ/
| style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;" | {{MongolUnicode|ᠤ|evn}}<br/>o<br/>/ɔ/
| style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;" | {{MongolUnicode|ᠥ|evn}}<br/>u<br/>/o/
| style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;" | {{MongolUnicode|ᠦ|evn}}<br/>u<br/>/u/
| style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;" | {{MongolUnicode|ᠧ|evn}}*<br/>e<br/>/ə/
|-
| style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;" | {{MongolUnicode|ᠨ|evn}}<br/>n<br/>/n/
| style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;" | {{MongolUnicode|ᠩ|evn}}<br/>ng<br/>/ŋ/
| style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;" | {{MongolUnicode|ᠪ|evn}}<br/>b<br/>/b/
| style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;" | {{MongolUnicode|ᠫ|evn}}<br/>p<br/>/p/
| style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;" | {{MongolUnicode|ᠬ|evn}}<br/>g<br/>/g/
| style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;" | {{MongolUnicode|ᠭ|evn}}<br/>g<br/>/g/
| style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;" | {{MongolUnicode|ᠮ|evn}}<br/>m<br/>/m/
| style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;" | {{MongolUnicode|ᠯ|evn}}<br/>l<br/>/l/
|-
| style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;" | {{MongolUnicode|ᠰ|evn}}<br/>s<br/>/s/
| style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;" | {{MongolUnicode|ᠱ|evn}}<br/>x, sh<br/>/ʃ/
| style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;" | {{MongolUnicode|ᠲ|evn}}<br/>t<br/>/t/
| style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;" | {{MongolUnicode|ᠳ|evn}}<br/>d<br/>/d/
| style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;" | {{MongolUnicode|ᠴ|evn}}<br/>q, ch<br/>/tʃ/
| style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;" | {{MongolUnicode|ᠵ|evn}}<br/>j, zh<br/>/dʐ/
| style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;" | {{MongolUnicode|ᠶ|evn}}<br/>y<br/>/j/
| style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;" | {{MongolUnicode|ᠷ|evn}}<br/>r<br/>/r/
|-
| style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;" | {{MongolUnicode|ᠸ|evn}}<br/>w<br/>/w/
| style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;" | {{MongolUnicode|ᠹ|evn}}<br/>f<br/>/f/
| style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;" | {{MongolUnicode|ᠺ|evn}}<br/>k<br/>/k/
| style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;" | {{MongolUnicode|ᠾ|evn}}<br/>h<br/>/h/
| colspan=4 style="width:3em; text-align:right; padding: 3px;" | <small>* used only word-initially</small>
|}
 
''Пиньинь'':
{| style="font-family:Times New Roman; font-size:1.4em; border-color:black; border-width:1px; border-style:solid; border-collapse:collapse; background-color:#F8F8EF"
| style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;" | A a<br/>{{IPA|/a/}}
| style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;" | B b<br/>{{IPA|/b/}}
| style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;" | C c<br/>{{IPA|/ts/}}
| style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;" | D d<br/>{{IPA|/d/}}
| style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;" | E e<br/>{{IPA|/ə/}}
| style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;" | Ē ē<br/>{{IPA|/e/}}
| style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;" | F f<br/>{{IPA|/f/}}
| style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;" | G g<br/>{{IPA|/ɡ/}}
| style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;" | [[Ḡ]] ḡ<br/>{{IPA|/ɣ/}}
|-
| style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;" | H h<br/>{{IPA|/x. h/}}
| style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;" | I i<br/>{{IPA|/i/}}
| style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;" | J j<br/>{{IPA|/dʒ/}}
| style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;" | K k<br/>{{IPA|/k/}}
| style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;" | L l<br/>{{IPA|/l/}}
| style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;" | M m<br/>{{IPA|/m/}}
| style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;" | N n<br/>{{IPA|/n/}}
| style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;" | Ng ng<br/>{{IPA|/ŋ/, /ˠ/}}
|
|-
| style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;" | [[Ō]] ō<br/>{{IPA|/ɔ/}}
| style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;" | O o<br/>{{IPA|/ʊ/}}
| style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;" | P p<br/>{{IPA|/p/}}
| style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;" | Q q<br/>{{IPA|/tʃ/}}
| style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;" | R r<br/>{{IPA|/r/}}
| style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;" | S s<br/>{{IPA|/s/}}
| style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;" | T t<br/>{{IPA|/t/}}
|
|
|-
| style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;" | U u<br/>{{IPA|/u/}}
| style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;" | V v<br/>{{IPA|/ɵ/}}
| style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;" | W w<br/>{{IPA|/w/}}
| style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;" | X x<br/>{{IPA|/ʃ/}}
| style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;" | Y y<br/>{{IPA|/j/}}
| style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;" | Z z<br/>{{IPA|/dz/}}
|
|
|
|}
 
== Быһаарыылар ==
{{быһаарыылар}}
 
[[Категория:Тыллар]]