Ахсынньы 16: Барыллар ыккардыларынааҕы ураты
Ис хоһооно сотторолунна Ис хоһооно эбилиннэ
Көннөрүү туһунан суруллубатах |
|||
1 устуруока:
'''Ахсынньы 16''' диэн [[
== Бэлиэ күннэр ==
* {{Флагификация|Бангладеш}} — Кыайыы күнэ. 1971 сыллаахха Илиҥҥи Пакистаан босхолонор сэриигэ Ииндийэ өйөбүлүнэн кыайан [[Пакистаан]]тан туспа судаарыстыба буолбут. XX үйэ ордук хааннаах сэриилэриттэн биирдэстэрэ этэ, үс мөлүөйүөн кэриҥэ киһини Пакистаан сэбилэниилээх күүстэрэ өлөрбүттэрэ.
* {{Флагификация|Бахрейн}} — Дойду күнэ. 1971 сыллаахха Британияттан тутулуга суох эмират буолбут
* Испанидад ({{lang-es|Hispanidad}}) — Лас-Посадас. Испаан тыллаах дойдуларга Мария уонна Иосиф Иисуһу төрөтөллөрүгэр барбыт тургутууларын кэриэстээн тоҕус хонуктаах бырааһынньык саҕаланар күнэ
* {{Флагификация|Казахстан}} — Тутулуга суох буолуу күнэ
* {{Флагификация|Таиланд}} — Спорт күнэ
* {{Флагификация|Индия}} — Кыайыы күнэ. [[Индира Ганди]] дойдуну салайар кэмигэр 1971 сыллаахха 93000 киһилээх Пакистаан аармыйата бэриммит, Бангладеш туспа барыытын туһугар Пакистаанныын сэрии түмүктэммит
* {{Флагификация|ЮАР}} — Эйэлэһии күнэ, урут Африканердар Андаҕардарын күнүн быһыытынан бэлиэтииллэрэ
== Түбэлтэлэр ==
* [[1237]] — Батый Хаан сэриитэ Рязань куораты төгүрүктээбит.
* [[1707]] — [[Дьоппуон|Дьоппуоҥҥа]] Фудзи вулканын бүтэһик бэлиэтэммит эстиитэ саҕаламмыт.
* [[1773]] — [[Британия]] [[Хотугу Америка]]тааҕы колониятыгар аатырбыт ''[[Бостон]]нааҕы чэйдээһин'' буолбут. Олохтоох колонисттар саҥа "[[Чэй]] сокуонун" утары бырачыас биллэрэн сүүһүнэн чэй хоппотун байҕал хомотугар быраҕаттаабыттар. Бу бырачыастар тэбиэһирэн ''[[АХШ|Америка]] өрөбөлүүссүйэтигэр'' кубулуйбуттара.
* [[1880]] — Англия уонна буурдар ыккардыларыгар [[Трансвааль сэриитэ|бастакы сэрии]] саҕаламмыт. 1833 сыллаахха Англия холуонньаларыгар кулуттааһыны суох оҥорбут, ону сөбүлээбэтэх Соҕуруу Африка буурдара (Голландияттан төрүттээх дьон сыдьааннара) өрө турбуттара, туспа икки судаарыстыба тэриммиттэрэ (Соҕуруу Африка өрөспүүбүлүкэтэ уонна Оранжевай). 1850-с сс. ол сирдэргэ алмаас көстүбүтэ, онтон сылтаан Британия ити сирдэрин бэйэтигэр төттөрү холбообута, уонна буурдартан тутулуга суох олорбут кэмнэригэр нолуок төлөөбөккө олорбуттарын иэс баайбыта. Мантан сылтаан буурдар өрө турбуттара, сэрии саҕаламмыта.
* [[1897]] — [[Саха уобалаһа|Саха уобалаһын]] салалтатын быһаарыытынан буоластар тэриллибиттэр: [[Бүлүү уокуруга|Бүлүү уокуругар]] — ''[[Ньурба]]'', Өлүөхүмэ уокуругар — ''[[Нохтуйскай]]'' уонна ''[[Урицкай|Чокуур]]'', [[Дьокуускай уокуругун улуустара|Дьокуускай уокуругар]] — [[Амма (улуус киинэ)|Амма]], [[Иһит (Хаҥалас улууһа)|Иһит]], [[Павловскай]] уонна [[Покровскай]].
* [[1917]] — РСФСР совнаркома «Бары байыаннайдары бырааптарын тэҥниир туһунан» дэкириэт таһаарбыт: урукку чыыннар уона сыбаанньалар суох гыныллыбыттар, Арассыыйа Импиэрийэтин ураты бэлиэлэрэ уонна уордьаннара суолтаҕа ылыллыбат буолбуттар.
* [[1920]] — [[Кытай]]га [[Ганьсу]] провинциятыгар 8,5 магнитудалаах улахан [[сир хамсааһына]] буолбут, түмүгэр 200,000 кэриҥэ киһи өлбүт.
* [[1944 сыл|1944]] — Арденн кимэн киириитэ саҕаламмыт.
* [[1966]] — [[Пекин|Пекиҥҥэ]] «[[Мао Цзэдун]] цитаталара» диэн кинигэ бэчээттэнэн тахсыбыт. Бу кинигэ уопсайа олус улахан тиражтаах буолбут, итэҕэл кинигэлэрин ([[Библия]], [[Коран]] уо.д.а.) тиражтарыгар чугаһаабыт.
* [[1986]] — [[Казахстан|Казах ССР]] киин куоратыгар [[Алматы|Алма-Атаҕа]] ''Желтоксан'' ({{lang-kk|Ахсынньы}}) диэн ааттаммыт [[казахтар|казах]] ыччатын аймалҕана саҕаламмыт. Казахстан компартиятын бастакы сэкирэтээринэн казах Динмухамед Кунаев оннугар Казахстаҥҥа хаһан да үлэлээбэтэх, [[казах тыла|казах тылын]] билбэт нуучча Геннадий Колбины анаабыттарыттан сылтаан үс күннээх улахан айдаан буолбут. Ону ''Ис сэриилэр'' кытаанахтык хам баттаабыттар, 8,5 тыһыынча киһи тутуллубут, 99 устудьуон холуобунай дьыалаҕа эриллибит, онтон 2-тэ расстрелламмыт. Сотору кэминэн ЦК КПСС бу түбэлтэни казах национализмын көстүүтүнэн биллэрбитэ, онтон билиҥҥи Казахстаҥҥа норуот көҥүл иһин охсуһуутун быһыытынан бэлиэтэнэр.
* [[1991]] — ''Желтоксан'' түбэлтэлэриттэн оруобуна 5 сыл ааспытын кэннэ [[Казахстан]] тутулуга суоҕун биллэрбит.
** [[Холбоһуктаах Нациялар Тэрилтэлэрэ|ХНТ]] сионизм үөрэҕэ расистыы буоларын туһунан бэйэтин 1975 сыллааҕы быһаарыытын суох гыммыт (111 дойду бу иһин куоластаабыт, 25 дойду утарбыт, 13 туттуммут).
* [[2008]] — [[Абхазия]] уонна [[Соҕуруу Осетия]] баһылыктарыгар РФ бэрэсидьиэнин бигэ суруктара ({{lang-ru|верительные грамоты}}) туттарыллыбыттар.
Главам Абхазии и Южной Осетии вручены верительные грамоты, подписанные президентом РФ.
* [[2019]] — Ил Дархан [[Айсен Николаев]] уурааҕынан "2020-2024 сылларга Саха Өрөспүүбүлүкэтин судаарыстыбаннай уонна официальнай тылларын араҥаччылааһын уонна сайыннарыы туһунан" бырагыраама ылыллыбыт.
| |||