Тохсунньу 13: Барыллар ыккардыларынааҕы ураты
Ис хоһооно сотторолунна Ис хоһооно эбилиннэ
20 устуруока:
* [[1852]] — (урукку истиилинэн тохсунньу 1 күнүттэн) [[Саха уобалаһа]] Иркутскай күбүөрүнэттэн араарыллыбыт, [[Илин Сибиир]] күбүрүнээтэристибэтигэр күбүөрүнэ бырааптах туспа уобалас (самостоятельная область на правах губернии) буолбут. Онон Саха сиригэр бастакы күбүрүнээтэр [[Григорьев Константин Никифорович|Константин Григорьев]] анаммыт. Быһаарыныы сыл аҥаарын инниттэн 1851 сыл от ыйын 11 күнүгэр (саҥа истиилинэн [[от ыйын 23]] күнэ) ылыныллыбыт эбит: ол күн "Саха уобалаһын салайыы туһунан" балаһыанньа бигэргэммит.
* [[1874]] — [[Арассыыйа]] аармыйатыгар ''рекрутунан хомуур'' оннугар ''призывтаах хомуур'' олохтоммут. Ол саҕана нуучча аармыйатыгар христианскай итэҕэллээх дьон уонна иудейдэр ыҥырыллаллара, онтон мусульманнар, буддистар, көс туора урдустар (инородецтар) ыҥырыллыбаттара. Сатыы сэриигэ сулууспа болдьоҕо 6 сыл этэ, онтон флотка — 7 сыл.
* [[1900]] — [[Чиэхтэр]] омугумсуйууларын суох гынаары [[Франц Иосиф]] ыраахтааҕы [[Австро-Венгрия]] аармыйатын тылынан [[ньиэмэс тыла]] буолар диэн ыйаах таһаарбыт.
* [[1906]] — [[Арассыыйа]] Ис дьыалатын миниистирэ Петр Дурново [[Саха уобалаһа|Саха уобалаһын]] губернаторыгар [[Булатов Виктор Николаевич|Виктор Булатовка]] ыйыытыгар премьер-миниистир [[Витте Сергей |Сергей Витте]]ҕэ ыытыллыбыт телеграммаҕа илии баттаабыт [[Сахалар сойуустара|Сахалар сойуустарын]] кыттыылаахтарын барыларын түргэнник тутарга, хаайарга уонна эппиэтинэскэ тардарга модьуйбут. Тохсунньу 5 күнүгэр [[Сахалар сойуустара|Сахалар сойуустарын]] Киин Кэмитиэтэ туох баар түһээннэртэн уонна төлөбүрдэртэн аккаастанарын туһунан Арассыыйа премьер-миниистиригэр телеграмманан биллэрбитэ.
* [[1910]] — [[Нью-Йорк]]ка аан дойду устуоруйатыгар бастакы аһаҕас [[араадьыйа]] эфирэ буолбут. Метрополитен-операттан Cavalleria rusticana уонна Pagliacci диэн опералар тыыннаах толоруулара трансляцияламмыттар.
* [[1940]] — [[Хотугу Муустаах далай]]га сэбиэскэй ледокол «Георгий Седов» аатырбыт 812 хонуктаах арктическэй дрейфэтэ түмүктэммит.
* [[1953 сыл|1953]] — «Правда» хаһыакка биллиилээх быраастары, сүнньүнэн дьэбириэйдэри, сэбиэскэй салайааччылары сүһүрдэн өлөрөөрү сылдьаллара билиннэ диэн буруйдуур ыстатыйа тахсыбыт.
* [[1991]] — Сэбиэскэй аармыйа [[Литва]]ҕа [[Вильнюс]]ка демонстрацияны хам баттаабыт, 14 киһи өлбүт, 1000 кэриҥэ киһи бааһырбыт.
* [[2002]] — [[Саха Өрөспүүбүлүкэтэ|Саха Өрөспүүбүлүкэтин]] бэрэсидьиэнин талыытын иккис туура буолбут. [[Штыров Вячеслав Анатольевич|Вячеслав Штыров]] 59,2% куолаhы ылан кыайбыт, иккис буолбут хандьыдаат [[Федот Тумусов]] 34,6% ылбыт, барыларын утары — 3,89%, уопсайа быыбардааччы 75,54%-а куоластаабыт.
| |||