Ыал буолуу үгэстэрэ: Барыллар ыккардыларынааҕы ураты
Ис хоһооно сотторолунна Ис хоһооно эбилиннэ
Көннөрүү туһунан суруллубатах |
Тупсарыы |
||
53 устуруока:
Буор кут хас да көлүөнэлэр усталарыгар сайдар. Ол иһин утуму харыстааһын аймахтар сайдыыларыгар ордук улахан суолталаах. Күүс диэн эт-сиин күүһэ, онтон кыах диэн өй-санаа, буор кут уратыта, хамсаныыларга дьоҕура ааттанар. Ол аата буор кут хамсаныылары хайдах оҥороро кыаҕыттан улаханнык тутулуктанар.
Сайдыыта суох буор куттаах дьону туспа арааран ыалы тэрийиэх инниттэн туоратыыны сахалар “Тэҥнээҕи булунуу” диэн былыргы үгэстэрэ оҥорор.
Ыал буолууга туттуллар былыргыттан олохсуйбут үгэстэри кыах баарынан арыыйда кэҥэтэн ырытыахпыт:
75 устуруока:
Күтүөт уол болдьообут кэмигэр кэлбэтэҕиттэн нэһилиэктэрин баайдара: “Кулубабыт кыыһа дэлэ киэбирбэтэҕэ. Орто дойдуга холооннооҕо суоҕун курдук туттара. Хата ханнык эрэ суол киһитэ хоонньоһон аастаҕа, саатта! Билигин хайа баҕарар уолга эргэ барыан баҕарбытын да иһин, киһи ойоҕо буола сылдьыбыт дьахтары ким ылыай!” – дэһэр буолбуттара. (3,55).
Ойох эрэ эр киһини утумнуур оҕону төрөтөрүн былыргылар билэннэр кыыс оҕону кыһанан харыстыыллара, эргэ тахсарыгар улахан суолтаны биэрэллэрэ, киэргэтэллэрэ, симииллэрэ, энньэтин толору хомуйаллара, сааһа ситтэр эрэ эргэ биэрэ охсоллоро. Ол барыта эт-сиин баҕата эмиэ элбэҕиттэн уонна “Дьахтар кулгааҕынан таптыыр” диэн өс хоһооно кыыс бэйэтэ быһаарыыны ылынарыгар араас албыҥҥа киирэн биэрэрэ элбэҕин биллэрэринэн, уһаппакка эрэ оннун буллара охсорго кыһаналлара. Ол барыта кыыстара сайдыылаах буор куттаах оҕону төрөтөрүгэр аналланара.
Омук сайдан иһэр кыаҕын харыстааһын диэн кэлэр көлүөнэлэргэ бэриллэн иһэр удьуорун, этин-сиинин уонна утумун, буор кутун харыстааһын ааттанар. Ити баҕа санаалары ойох эрэ толорор кыахтанарын сахалар билэллэр.
81 устуруока:
- Кэргэн. Олус былыргы кэмнэргэ үөскээбит кэргэн диэн тыл билигин даҕаны сүппэккэ, туттулла сылдьара кыыстарын хайа эр киһиэхэ биэрбиттэрин билбэт дьахталлар элбэхтэриттэн тутулуктаах. Ол курдук кыыһа суох эргэ тахсыбыт дьахтар кэргэн диэн ааттанара уларыйан хаалбат. Кэргэн ыал олоҕун үгэстэрин тутустаҕына иккис оҕотуттан салгыы оҕолоро эр киһини утумнуохтарын сөп.
- Күүлэйдиир дьахтар. Бэйэтин быстах баҕа санааларын толоро сылдьар дьахтар ааттанар. Араас сэлээрчэхтэр, дьэгээрбэлэр, соруохалар ыал буолууга аналлара суохтар уонна сахаларга даҕаны элбээн ылар кэмнээхтэрин үгүс тыллар бааллара биллэрэр. Күүлэйдиир дьахталлар элбээтэхтэринэ омук уларыйара, атын саҥа үөскүүр омугунан солбуллара тиийэн кэлиэн
Ыал буолуу былыргы үгэстэрэ эр киһи удьуорун, утумун харыстыылларыттан омук үйэтэ уһуурун үөскэтэллэр. Эр киһи эдэр ойохтоох буоллаҕына, саастара үллэстэн тэҥнэһэн хаалалларын тэҥэ, оҕолоро эр киһиттэн ылыммыт сайдыылаах буор куттаах буолан төрүүрэ ситиһиллэр.
143 устуруока:
Бу халыйбыт өйдөөх-санаалаах дьон омугу сайыннарыахтара диэн санааҕа киирии сымыйалааһын, албыҥҥа киллэрии буолар. Кинилэргэ ыал буолууну букатын көҥүллээмиэххэ, онтон оҕону иитиигэ отой да чугаһатымыахха сөп этэ. Бу бэйэлэрин эттэрин-сииннэрин баҕата ханарын эрэ ситиһэ сатыыр дьон оҕону иитиигэ аҥар өттүгэр барар аһара халыйыыны үөскэтэллэр. Кинилэр оҕону иитиилэрэ аҥар өттүгэр; эр киһи дуу, дьахтар дуу диэки халыйан хаалыыта туруга суох өйдөөх-санаалаах эдэрдэри үөскэтэрэ омук сайдыытыгар улахан буортуну оҥорор.
== Туһаныллыбыт литература. ==
| |||