Ачыкы - саамай дьоҥҥо-сэргэҕэ тарҕаммыт оптическай прибор, киһи хараҕын көрүүтүн көннөрөр эбэтэр киһи хараҕын араас сабыдыалтан көмүскүүр тэрил.

Ачыкы таас эбэтэр пластиковай линзаттан турар, кини ачыкы иитигэр сыстар. Ардыгар кулгаахха илиллэр ачыкы иитин оннугар, төбөҕө кэтиллэр лиэнтэни ,эбэтэр тирии быаны тутталлар.

Ачыкы араарыллар чаастара уларыт

1. Ачыкы иитэ

2. Ачыкы иитин күргэнэ

3. Ачыкы тааhа

4. Мурун тирэҕэ

5. Иэччэх

Ачыкы остуоруйата уларыт

Күнтэн хаххалыыр ачыкы

Бастыкы, күнтэн хаххалыыр ачыкыны оҥорбуттар түгэх Хоту дойду , Азия уонна Америка олохтоохторо. Кинилэр ачыкыны кыыл уҥуоҕуттан эбэтэр мас хатырыгыттан ,харахха анаан кыараҕас быһыылаан оҥороллор эбит.

Бастакы күнтэн хаххалыыр ачыкы чахчыттан ыллахха торүттэммит сирэ Кытай.

Харах көрүүтүн тупсарар ачыкы уларыт

Харах көрүүтун тупсарар ачыкы уөдүйэ илигинэ өстүөкулэ тааһынан тутталлар эбит.

Бастакы ачыкы быһыыта 12 үйэҕэ Италияҕа оҥоьуллубут. Сабаҕалаан көрдөххө, бастакы харах көрүүтүн тупсарар ачыкы 1284 сыллаахха Сальвино Армати диэн киһиннэн оҥоһуллубут. Ол эрэн ити туоһулааһын ханнык да докумуоҥҥа киирбэтэх.

Бастакыннан ачыкы баар буолуута 1289 сылга туоһу сурукка киирбит эбит.

Ачыкы бастакы уруһуйа Тревизо(Италия) сиэркэпкэ, 1352 с. Томмазо да Модена монаҕынан уруһуйданан көстүбүт.

XVI үйэҕэ дылы ырааҕы эрэ көрүү ачыкы баара, кэлин харалҕана ачыкыта үөскээбит.

XVII үрүн көмүс ииннээх, диоптрийдаах ачыкыны ыраахтааҕы Алексей Михайлович кэтэр эбит.

XVIII үйэ саҕаланыыта Лондон куорат олохтооҕо, оптиканнан дьарыктанааччы Эдвард Скарлетт ачыкыга кылдьыы эппит

Аныгы ачыкы уларыт

Харах көрүүтүн тупсарар аналлаах ачыкыны мээнэҕэ буолбакка, бэйэтин суолтатынан эрэ тутталлар.

Сирэйи сыыһа иҥэрии уларыт

Улахан диоптрийдаах ачыкы, киһи сирэйин-хараҕын атын дьон сыыһа көрүүгэ тиэрдиэн сөп. Харалҕаҥҥа аналлаах ачыкы киһи хараҕын сирэйин кытта тэҥнээтэххэ кыра гына көрдөрөр. Ырааҕы эрэ көрөр дьон ачыкылара, харахтара сирэйи кытары тэҥнээтэххэ олус улахан курдук буолан көстөр.

Сирэйи сыыһа иҥэрии социальнай стигматизацияҕа уонна кыра бэйэни сыаналааһыҥҥа тиэрдэр. Ол буолбатын туһугар күүстээх көннөрөр контактнай линза көмөлөһүөн сөп.

Литература уларыт

Питер Джеймс, Ник Торп. Древние изобретения = Ancient Inventions. — Мн.: Попурри, 1997. — 768 с. — ISBN 985-438-139-0.

Егоров Н. Г. Очки // Энциклопедический словарь Брокгауза и Ефрона : в 86 т. (82 т. и 4 доп.). — СПб., 1890—1907.

Отьян Р. Г. Сведения о ношении очков в Средневековье // Известия Академии наук Арм. ССР, Общественные науки, № 3, 1963, с. 87—94.