Башкир судаарыстыбаннай академическай Мажит Гафури аатынан дыраамтыйаатыра
Башкир судаарыстыбаннай академическай Мажит Гафури аатынан дыраамтыйаатыра - Башкортостан норуодунай бэйээтин Мажит Гафури аатын сүгэр,Уфа куоракка баар дыраамтыйаатыр.
Дөкүмүөн туоһулуурунан, тыйаатыр, 1919 с.ахсынньы ый 4 күнүгэр, Стерлитамак куоракка тэриллибит, Башкир 1-кы судаарыстыбаннай тыйаатыра диэн ааттаммыт. Бастакы уус-уран салайааччынан уонна дириэктэринэн В. Г. Муртазин-Иманскай буолбут.
Тыйаатыр, өр кэм устата, "Сайяр", "Нур", "Ширкэт", И. Кудашев-Ашказарскай тэрийбит "Фажига вэ мосэккин исламия" диэн идэтийбит уонна идэтийбит аҥардаах сценическэй холбоһуктартан хомуллубут. Бастакы сылларга тыйаатыр репертуарыгар маннык айымньылар киирэллэр этэ: А. Инан (Ф. Сулейманов) "Салават-батыр" уонна "Акшан-батыр"(1920 с.туруоруллубут), Ф. Туйкин "Витязы Отчизны"(1920), М. Бурангулов "Ашкадар" уонна "Алпамыша", Д. Юлтый "Махтымкулы" уонна "Карагул", Х. Ибрагимов "Башмачки"(1922) уонна "Зульхабира";
Уонна, татаар драматурдарын айымньылара: М. Файзи "Галиябану" (В. Муртазин-Иманскай эрэд.), Г. Камал "Несчастный юноша", Г. Исхаки "Брачный договор", Ф. Амирхан "Неравные", Ф. Бурнаш "Тагир и Зухра", Ф. Сайфи-Казанлы "Враги". Ону таһынан, Арассыыйа уонна атын дойдулар драматурдарын классическай пьесаларынан туруоруллубут испэктээхтэр: Н. В. Гоголь "Ревизор", А. Н. Островскай "Гроза", "Без вины виноватые", "На бойком месте", А. В. Сухово-Кобылин "Свадьба Кречинского", Софокл "Царь Эдип", Мольер "Скупой" уонна "Лекарь поневоле" буолаллара.
Тыйаатыр бастакы труппатыгар А. Абзелилов, С. Валиев-Сульва, М. Гайнисламова-Казаккулова, Г. Гумерская, И. Зайни, М. Иманская, Г. Карамышев, Х. Сабитов, Ф. Самитова, Е. Шляхтина-Сыртланова, Р. Урмацева, Г. Ушанов, З.уонна Р. Якуповтар, худуоһунньук Сабит Якшибаев, муз. салайааччы - композитор, драматург уонна артыыс Х. К. Ибрагимов киирбиттэрэ.
1922 с.тыйаатыр кэллэктиибэ Уфа куоракка көһөрүллүбүтэ, онно Уфатааҕы судаарыстыбаннай бастыҥ көрдөрүүлээх тыйаатыр татаар бөлөҕүн кытта холбоспута уонна Башкир судаарыстыбаннай дыраамтыйаатыра диэн ааттаммыта. 1935 сыллаахха, тыйаатырга, академическай диэн сыбаанньаны биэрбиттэрэ.
Отутус уонна түөрт уонус сылларга, тыйаатырга Инан, Юлтый уонна Муртазин-Иманскай "Салават и Пугачев", Муртазин-Иманскай "Салават", Х. Габитов "Ынйыкай и Юлдыкай", Бураншгулов "Башкирская свадьба", "Невестка Шаура", М. Гафури "Черноликие", С. Мифтахов "Зимагоры", Б. Бикбай "Карлугас" диэн, башкир норуотун устуоруйатын туһунан испэктээхтэр туруоруллубуттара. Ону кытта репертуарга дойдуга өрөбөлүүссүйэ олохтоммутун, үлэ дьонун туһунан кэпсиир испэктээхтэр баар буолбуттара.
Тыйаатыр, улам, классическай литэрэтиирэ бастыҥ айымньыларын Лопе де Вега "Овечий источник", Шекспир "Отелло", Мольер "Мещанин во дворянстве", А. С. Пушкин "Борис Годунов", Гоголь "Ревизор", Шиллер "Разбойники", Карло Гоцци "Принцесса Турандот", Г. Гейне "Альмансур", А. Н. Островскай "Без вины виноватые", А. Щницлер "Зеленый попугай, или в ночь взятия Бастилии", М. Горькай "На дне", "Егор Булычев и другие", М. Джанан "Шахнамэ"(Фирдоусилыы) туруорар хайысхаҕа салаллыбыта.
1981-1996 сылларга, сүрүн режиссерунан уонна уус-уран салайааччынан Рифкат Исрафилов үлэлээбитэ. 1996-1997 сылга тыйаатыры ССРС норуодунай артыыската Г. Мубарякова салайбыта, 1997-2000 с.уус-уран салайааччынан, Башкортостан Өрөспүүбүлүкэтин Норуодунай артыыһа А. Надрыгулов буолбута. 2000 с. кыра баһаар кэнниттэн, тыйаатыр тас көрүҥэ саҥардыллыбыта. 2001 с.олунньу 5 күнүгэр, Башкортостан Өрөспүүбүлүкэтин Бэрэсидьиэнэ Муртаза Губайдуллович Рахимов өйөбүл наадатын өйдөөн кыһаллан-мүһэллэн туран, " Мажит Гафури аатынан Башкир судаарыстыбаннай академическай дыраамтыйаатырын туһунан" диэн укааска илии баттаабыта. 2001 с. БӨ Бэрэсидьиэнэ М. Рахимов укааһынан тыйаатыр салалтата бигэргэтиллибитэ: Генеральнай дириэктэр - БӨ култууратын миниистирин солбуйааччы Гульдар Муратова, сүрүн үлэ дириэктэрэ - Хурматулла Утяшев. Тыйаатырга хатараагынан үлэлииргэ ыҥырыллыбыт режиссердар: И. Гиляжев, Н. Абдыкадыров, Б. Манджиев, Ф. Бикчентаев, М. Рабинович, П. Шеин уонна да атыттар үлэлииллэр. 2005 сылга тыйаатыр уус-уран салайааччытынан Айрат Абушахманов буолбута.
2006 с.дириэктэр дуоһунаһыгар Арассыыйа Бочуоттаах кинематографиһа, БӨ ускуустуба үтүөлээх диэйэтэлэ, БӨ култуура үтүөлээх үлэһитэ Р. А. Исмагилов анаммыта. 2007 сыллааха, сэтинньи 8 күнүгэр тыйаатыр кыра сыаната арыллыбыта.
2012 сылтан бүгүҥҥү күҥҥэ диэри уус-уран салайааччынан билим уонна ускуустуба Петровскай академиятын чилиэнэ, кэриспэдьиэнэ, профессор, "Оренбургская лира"(2003, 2012)бириэмийэ лауреата, А. Яблочкина аатынан бириэмийэ "Эр киһи бастыҥ оруола" диэн түһүмэҕин лауреата(1995), Арассыыйа бэдэрээссийэтин литэрэтиирэҕэ уонна ускуустубаҕа аналлаах Судаарыстыбаннай бириэмийэтин лауреата (1995), Башкортостан Өрөспүүбүлүкэтин Салават Юлаев аатынан Судаарыстыбаннай бириэмийэтин лауреата (1986), АБ(1987), БӨ (1983) үтүөлээх артыыһа О. З. Ханов үлэлии сылдьар. 2019 сыл, балаҕан ыйыгар тыйаатыр, үбүлүөйдээх, 100 сыллаах сезонун арыйбыта. https://ru.m.wikipedia.org/wiki/%D0%91%D0%B0%D1%88%D0%BA%D0%B8%D1%80%D1%81%D0%BA%D0%B8%D0%B9_%D1%82%D0%B5%D0%B0%D1%82%D1%80_%D0%B4%D1%80%D0%B0%D0%BC%D1%8B_%D0%B8%D0%BC%D0%B5%D0%BD%D0%B8_%D0%9C%D0%B0%D0%B6%D0%B8%D1%82%D0%B0_%D0%93%D0%B0%D1%84%D1%83%D1%80%D0%B8 http://bashdram.ru/ https://kulturarb.ru/ru/teatry/bashkirskij-akademicheskij-teatr-dramy-im-m-gafuri