Билим үөрэтиитэ

Билим үөрэтиитэ, билим билии, эбэтэр билим таһымынан чинчийии (нууч. научное познание). Айылҕа, киһи уонна уопсастыба туһунан билиини наардыыр, тэрийэр уонна утумнуур дьарык. Үөрэх диэн тула эйгэни, аан дойдуну чинчийии нөҥүө билии-көрүү. Тула эйгэҕэ баар эттиктэр хайдах үлэлииллэрин быhаарар гына, үөрэхситтэр салайыллар үөрэх методтарын туттан информация ылаллар. Научнай үөрэтии сүрүн уратыта маннык буолар:

• булуллар билии хайдах баарынан сылдьыыта;

• өйдөбүл аппараатын сайдыыта (категориальность);

• бэйэтин утарбаты, дакаастанары уонна систиэмэлэнэри кытта сибээстээх рациональность;

• бэрэбиэркэлэнэр;

• билиини түмэр үрдүк таһымнаах;

• барытыгар туттуллар;

• үөрэтэр дьарыкка анал ньыманы, албаһы туттуу.

Билии диэн тылы маннык быһаараллар:

1. Туох эмэ дьайыытын, сабыдыалын этинэн-хаанынан арааран өйдөөһүн.

2. Тулалаан турар эйгэни, олоххо баар чахчылары өйгө-санааҕа иҥэринии, өйдөөһүн.

3. Тугу эмэ үөрэтэн, чинчийэн баһылааһын, онно үөрүйэҕи, сатабылы иҥэринии.

4. Үөрэх, наука эйгэтигэр киирэн, ханнык эмэ уобалас туһунан өйдөбүллээх буолуу.

5. Ханнык эмэ тылы үчүгэйдик баһылааһын.

Научнай үөрэттини аан маҥнай олохтообут киһи Бэкон Фрэнсис буолар.

Бэкон Фрэнсис (тохсунньу 22, 1561 - муус устар 9, 1626) - Англия судаарыстыбаннай диэйэтэлэ, бөлүһүөк, билим миэтэдин олохтообут киһи.

Киэмбридькэ уонна Грэйз Инн оскуолатыгар үөрэммит. Граф Эссекс өттүгэр сылдьыбыт, ол эрэн судаарыстыбаннай переворот оҥоро сатаабытыгар утарбыт. Яков I саҕана үүммүт: бастаан генеральнай стряпчай (1607), онтон генеральнай борокуруор (1613) уонна лорд-канцлер (1618). Бэрик ылыыга буруйданан хаайыыга сыппыт, туох баар дуоһунастарыттан үүрүллүбүт. Быстар дьадаҥы буолан өлбүт.

Айылҕаны үөрэтиини (естествознание) уопукка олоҕуруохтааҕын туһунан үөрэҕи олохтообут.