Биржа

Би́ржа (нидерл. beurs, нем. Börse, фр. bourse, итал. bórsa, исп. bolsa, англ. exchange) — табаардары, валюталары, сыаналаах кумааҕылары уонна атын финансовай инструменнары эргиэнин организациялыыр юридическай сирэй буолар. Эргиэн эрдэттэн суруллубут быраабыларынан суруллубут стандартнай контрактарынан эбэтэр партияларынан атыыланар.

Нью Йорк фондовай биржатыгар

Урут биржа диэн атыыһыттар, посредниктар уонна биржа маклердара хомустан сыаналаах кумааҕылары эбэтэр табаардары атыылыыр дьиэни аатыыллар этэ.

Компьютер бириэмэтин иннинэ кэпсэтэн быһаараллар этэ. Билигин эргиэн улахан аҥара специальнай программаларынан ыытыллар. Бэйэлэрин эбэтэр клиеннарын интириэстэрин эккирэтэн бокердар ханнык эмит сыаналаах кумааҕыны эбэтэр валютаны, табаары атыылыыллар. Ону атын брокердар наада буоллаҕына атыылаһаллар. Биржа ол атыыны учуоттуур, харчы хамсаныытын мэктиэлиир уонна поставканы уонна харчы төлөнүүтүн хонтуруоллуур.

Биржалар үксүгэр хас буолбут сөбүлэһииттэн комиссионнай сбор хомуйаллар, онон дохуот оҥостон үлэлииллэр. Атын источниктарынан чилиэн взноһа, атыыга киирэр быраап төлөбүрэ уонна биржа информациятын атыылааһын буолуон сөп.

Тыл үөскээһинэ

Биржалар үөскээһинин бириэмэтинэн XIII—XV үйэлэр буолаллар, ол бириэмэҕэ Венеция, Генуя, Флоренция, Шампань, Брюгге куораттарга векселлары атыылааһын саҕаланар. Брюгге куоракка векселлар эргиэнэ ван дер Бурсе диэн былыргы дьиэ кэргэн дьиэтин аттыгар баар болуоссакка ыытыллара. Ол дьиэ кэргэн гиэрбэтигэр үс харчынан туолбут тирии куула уруһуйдаах этэ. Атыыһыттар мунньустар сирдэринэн «Borsa» (биржа) диэн ааты ылбыт, ол тылбааһа «кошелёк» диэн эбит. Билиҥҥи Бельгия территориятыгар XV үйэҕэ бастакы биржа баар буолбут.

Биржа функциялара

• эргиэҥҥэ миэстэни биэрии (атыылаһааччы уонна атыылааччы көрсөр сирэ буолар);
• биржа эргиэнин организацията;
• биржаҕа ааһар эргиэн быраабылаларын олохтооһун;
• типовой контрактары суруйуу;
• котировка;
• мөккүөр таҕыстаҕына сүрүннээһин;
• араас информациялары тарҕатыы;
• эргиэн кыттаччыларын эбээһинэстэрин толорууларын мэктиэлээһин.

Биржалар араастара

Атыыланар активтар (инструменнар) атыыланалларыттан көрөн биржалар маннык арахсаллар:

• табаар биржалара
• фондовай биржа
• валюта биржата
• фьючерс биржата
• опцион биржата

Ол гынан баран наар универсальнай биржалар баар этилэр - биир тэрилтэ иһигэр араас инструменнары эргиэнин организациялааһын.