Бохсурҕан

Бохсурҕан (лат. Plantágo) (нууч. подорожник) — аан дойдуга киэҥник тарҕаммыт Бохсурҕаннар кэргэннэригэр киирэр (семейство Подорожниковые, Plantaginaceae) биир эбэтэр элбэх сыллаах оттор уустара. 153 көрүҥү ааҕаллар^[1]

Тарҕаныыта

Бохсурҕан бэрэстэбиитэллэрэ Европа, Азия, Африка уонна Америка сымнаһыар уонна субтропик курданыыларыгар үүнэллэр. Урукку ССРС-ка 30-ча көрүҥү араараллар этэ. Ордук биллибиттэрэ: Орто бохсурҕан (Plantago media), Бөдөҥ бохсурҕан (Plantago major) уонна Ланцеттыҥы бохсурҕан (Plantago lanceolata) — элбэх сыллаах оттор^[2]. Закавказьеҕа уонна Орто Азияҕа Кумах бохсурҕана (Plantago arenaria) үүнэр — лабаалардаах 40 см үрдүккэ тиийэ улаатар оттуҥу үүнээйи.

Бохсурҕаннар суол кытыытыгар, кураанах сирдэргэ, истиэпкэ, хонууга, кумахха үүнэллэр^[3].

Суол кытыытыгар үүнэр төрүөтэ - дьон атахтарын таҥаһынан сиэмэтин тарҕатыыларыттан. Америкаҕа оннук тарҕаммыта, олохтоох омуктар ол иһин «үрүҥ киһи суола» диэн ааттаабыттар.

10—12 см уһуннаах, лаппаҕар, кэтит сэбирдэҕэр биэс тымыр чуолкайдык көстөр, ол иһин сороҕор «биэс тымыр» диэн ааттыыллар. Үксүн суол, ыллык кытыытынан, дьиэ тэлгэһэтигэр, сииктээх сиргэ үүнэр.

Итии ууга көөнньөрөн, сөтөлгө, сили хоҥуннарыыга, күөмэй ыарыйдаҕына туттабыт. Итини таһынан куртах, оһоҕос ыарыытыгар (гастрит, колиэнтерит, энтероколит), куртах бааһырыытыгар, сэлликкэ сэбирдэҕин оргутан туттуохха сөп. Сэбирдэҕин бэйэтинэн сии сырыттахха, чэй да курдук оҥостон истэххэ, куртах ыалдьара ааһар. Ол гынан баран, куртах аһыыта үрдүк буоллаҕына, бохсурҕаны туттубат ордук.

Сахарнай диабекка, куртах бааһыгар, хойуу хаайтарыытыгар сиэмэтин туттуллар. Биилээххэ быһыннахха, хаан барыытыгар бохсурҕан бороһуогун кутан ыга баайыллар.

Туһаныллыбыт сирдэр

К. Токумова, П. Токумов, Төрөөбүт дойдубут эмтээх үүнээйилэрэ. Дь., Бичик. 2008. ISBN 978-5-7696-2947-1

↑ Plantago (англ.). The Plant List. Version 1.1. (2013).
↑ Флора СССР : в 30 т. / начато при рук. и под гл. ред. В. Л. Комарова. — М. ; Л. : Изд-во АН СССР, 1958. — Т. 23 / ред. тома Б. К. Шишкин. — 776 с. — 2300 экз.
↑ Флора СССР : в 30 т. / начато при рук. и под гл. ред. В. Л. Комарова. — М. ; Л. : Изд-во АН СССР, 1958. — Т. 23 / ред. тома Б. К. Шишкин. — 776 с. — 2300 экз.

[1] Plantago (англ.). The Plant List. Version 1.1. (2013).

[2] Флора СССР : в 30 т. / начато при рук. и под гл. ред. В. Л. Комарова. — М. ; Л. : Изд-во АН СССР, 1958. — Т. 23 / ред. тома Б. К. Шишкин. — 776 с. — 2300 экз.

[3] Флора СССР : в 30 т. / начато при рук. и под гл. ред. В. Л. Комарова. — М. ; Л. : Изд-во АН СССР, 1958. — Т. 23 / ред. тома Б. К. Шишкин. — 776 с. — 2300 экз.

[1]

[2]

[3]