Ван Кириэппэс
Ван кириэппэс (эрм. Վանի Բերդ, туур. Van KalesiVan Kalesi, курд. Kela Wanê), ону сэргэ Ван Цитадель диэн аатынан биллэр — б.э.и. 9-7 үйэлэргэ баар буола сылдьыбыт Урарту диэн былыргы саарыстыба саҕана тутуллубут көмүскэнэргэ аналлаах таас тутуу.
Кириэппэс 1800 миэтэрэ усталаах, 120 миэтэрэ үрдүктээх, 80 миэтэрэ туоралаах[1]
Кириэппэс түннүгүттэн б.э.и. 9 үйэҕэ былыргы Урарту киин куората буола сылдьыбыт Тушпа куорат сэмнэҕин көрүөххэ сөп. 9 века. Маныаха ханыылыы бөҕөргөтүнүүлэр Урарту былааһын саҕана тутуллубуттара. Оннук тутуулар, быраабыла быһыытынан, билиҥҥи Эрмээн Сирэ, Түркийэ уонна Ираан хайаларын сирэйдэригэр бааллар. Кириэппэһи араас кэмнэргэ ахеменидтар, эрмээннэр, парфяннар, римляннар, сасанидтар, перстар, византиецтар, арабтар, селльджуктар, туурактар уонна нууччалар баһылыы сылдьыбыттар. Былыргы Ван кириэппэс Турция Ван провинциятын Ван куоратыттан арҕаа бардахха, Ван күөл илин өттүгэр турар.
Ван кириэппэс эркинин алын өттө базальтан оҥоһуллубут. Атына -- сырцовой кирпииччэттэн.
Маннык кириэппэстэри атын омук аармыйаларыттан буолбатах, олохтоох бырабыыталлартан көмүскэнэргэ анаан туталлара. Бу кириэппэс сэмнэҕэ аныгы Ван куорат уулуссаларыгар баар[2]
Кириэппэс таһыгар баар сымара таас сирэйигэр үс тылынан оҥо хаһан суруллубут Персия ыраахтааҕыта Улуу Ксеркс суруга баар. Сурук б.э.и. 5 үйэҕэ ойууламмыт. Сурук билигин даҕаны олус үчүгэй туруктаах. Кини 27-лии устуруокалаах үс колонкаттан турар. Сурук тиэкиһэ хаҥастан уҥа үс тылынан -- былыргы перстии, вавилоннуу уонна Ээам тылынан суруллубут. Бу Иран судаарыстыбатын таһыттан көстүбүт Ахеменидтар соҕотох суруктара. Атын ханна даҕаны суох.
Бу суругу 1836 сыллаахха бэчээккэ аан бастаан илиҥҥи тыллары чинчийэр бороснуус учуонайа Эжен Бурнуф таһаарбыта[3]. Бу үс тыллаах тиэкис көмөтүнэн кэлин былыргы перс клинопистарын аахпыттара.[4]
Галерея
уларыт-
Руины крепости города Тушпа. -
Крепость Ван -
Стены крепости (фото русского археологического общества, 1916). -
Летопись Сардури (1915). -
Лестница в крепости.
Бэлиэтээһиннэр
уларыт- ↑ Van Kalesi
- ↑ The Seventy Wonders of the Ancient World
- ↑ Burnouf, Mémoire sur deux inscriptions cunéiformes trouvées près d’Hamadan et qui font partie des papiers du Dr Schulz, Paris, 1836; Schulz, an orientalist from Hesse, had been sent out by the French foreign ministry to copy inscriptions but had been murdered in 1829; see Arthur John Booth, The Discovery and Decipherment of the Trilingual Cuneiform Inscriptions 1902, esp. pp 95ff, 206.
- ↑ Another photograph of the inscription.
Сыылкалар
уларыт- Клинописные надписи Архыыптаммыт 2016, Кулун тутар 3 күнүгэр.
- Район Кале и старый город