Васильев Яков Афанасьевич

Васильев Яков Афанасьевич — Тойбохой нэһилиэгин ытыктабыллах олохтооҕо, С.Г. Кривошапкин аатынан детдом иитиллээччитэ, тыыл ветерана, РСФСР норуотун үөрэҕириитин туйгун үөрэнээччитэ, ытыктабыллаах үөрэх ветерана, ытыктабыллаах эт-хаан спордун ветерана, 1 категориялаах судьуйаа, СССР бокса спорт маастарын кандидата. 3 спорт көрүнугэр спортивнай разрядтаах.

Биография

Оҕо саас

Яков Афанасьевич 1934 сыллаахха Ахсынньы 20 күнүгэр Аллаҥаҕа төрөөбүтэ. Кини дьиэ кэргэнигэр соҕотох оҕо этэ. Ийэтэ эрдэ өлбүтэ, аҕата балтараа саастаах оҕотун кыайан көрбөт быраатыгар Кирилл Тимофеевич Васильевка иитиигэ биэрбитэ.

6 сааһыттан Яков колхозка үлэлээн саҕалыыр. "Кыһыл Кулуһуннаах" диэн колхозка хортуоска олордуутугар, ыһыыга, от охсуутугар үлэлиир. Аҕата сүөһү иитээччи этэ. Үчүгэй үлэтин иһин "Стахановец" буолбута. Иккитэ кэргэннэммитэ, төттөрү оҕотун саҥа дьиэ кэргэнигэр ылбыта. Эрээри маачаха ийэтэ кэргэн уолугар хаҕыс майгылаах этэ. Ол иһин аҕата оҕотун бэйэтин ийэтигэр иитиигэ биэрбитэ. Анна эмээхсин фермаҕа үлэлиир этэ. Кини эйэҕэс, үтүө санаалаах этэ. Эрээри соторуннан өлбутэ. Яков соҕотох хаалбыта.

Соторуннан сэрии саҕаламмыта. 1943 сыллаахха Яков аҕатын Ленскайга лесозаготовкаҕа ыыппыттара. Кини суолга аччыктаан өлбүтэ.

Яковы абаҕата быыһаабыта. Кини Тойбохой детдомугар ыыппыта. Онно Яков Афанасьевич 1943 сыллаахтан 1954 сыллаахха диэри олорбута. Яков иитиллээччилэр испииһэктэригэр 99 нүөмэрдээх этэ.

Үөрэх

Яков Афанасьевич абаҕатын тылын истэн үөрэхтээх киһи буолбута. Кини 1969 сыллаахха Омскай физкультуура институтун бүтэрбитэ. Идэтинэн 53 сыл үлэлээн ааспыта.

Тус олоҕо

Яков Афанасьевич кэргэнэ — Софронова Мария Васильевна. Уус-Алдаҥҥа элбэх оҕолоох дьиэ кэргэҥҥэ Тандаҕа төрөөбүтэ. Иистэнэр комбинакка улэлээбитэ. Васильевтар 4 оҕолоохтор, элбэх сиэннэрдээхтэр. Улахан оҕолоро Пётр суоппарынан улэлиир, 4 оҕолордоох. Ортоку оҕолоро Афанасий диэн ааттаах этэ. Кини учёнай этэ. Командировкаҕа сулууспалыы сылдьан өлбүтэ. Кыра оҕолоро аҕатын аатын сүгэр. Кыыс оҕолоро Наталия Красноярскай строительно-архитектурнай академияны бүтэрбитэ. Дьокуускай куоракка улэлиир. Уол оҕолоро боксаннан, тустууннан аҕаларыгар дьарыктаналлар этэ. Кыыс оҕолоро Наталия чэпчэки атлетиканнан, хайыһарынан дьарыктанар этэ. Сиэннэрэ Коля Васильев республика хабылык, хаамыска спордун көрүҥүгэр кыайыылааҕа.

Педагогическай үлэтэ

Яков Афанасьевич олоҕун физическай культуура сайыннарыытыгар анаабыта. Кини педагогическай үлэтэ 1959-1960 сыллартан саҕаламмыта. Сунтаар прокомбинатыгар оҕолорго бокса секциятын олохтообута. Барыта 35 оҕо дьарыктаммыта.

1960-61 сылларга кинини Тойбохой орто оскуолатыгар уонна детдомҥа иитииллээччилэригэр тренердара буолбута. Чэпчэки атлетика, бокса, хайыһар секцияларын салайааччыта буолбута. Оннук оскуола маҥнайгы тренера буолбута. Оскуоланы бүтэрбит үөрэнээччилэрэ онтон эбии дьарыктанан араас спорт көрүҥнэригэр ситиһиилэри ылбыттара.

1961-62 сылларга Яков Афанасьевич Хадана оскуолатыгар физкультура учууталынан анаабыттара. Ол бириэмэҕэ спордунан дьарыктанарга усулуобуйалар суохтар этэ. Ол да буоллар бокса, тустуу, настольнай теннис, гимнастика, чэпчэки атлетика, хайыһар секцияларын олохтообута. Элбэх урукку иитииллээччилэрэ биллиилээх спортсменнар буолбуттара.

Иитиллээччилэр спортка улахан өҥөлөрүн иһин, Фёдоров СР Федерациятын Президенэ 1997 сыллаахха Яков Афанасьевичы Николай Сантаев юбилейнай торжествотугар ыҥырбыта.

1967-69 сыллаахха Уус-Алдан Танда ортоку оскуолатыгар физкультура учууталынан улэлээн саҕалаабыта. Үлэлиирин тухары нэһилиэнньэ маассабай спорт пропагандатыгар көхтөөхтүк үлэлээбитэ. Яков Афанасьевич оскуолаҕа спорт арааһынай көрүҥнэригэр секциялары тэрийбитэ, ГТО нормаларын туттарыытын олохтообута, эдэр спортсменнарга кэпсэтии ыытар этэ. Танда оскуолатыгар 4 СССР спордун маастардара, 5 СССР мастер спордун кандидааттара, 3 физкультуура учууталлара таххыбыттара.

1969 сыллаахтан 2014 сылга диэри Яков Афанасьевич Тойбохой орто оскуолатыгар физкультура учууталынан үлэлээбитэ. Онно физическай культура сайдыытыгар көхтөөх творческай улэтин салҕаабыта. Элбэх күүһүн чэпчэки атлетикаҕа, хайыһарга, тустууга, гимнастикаҕа, настольнай тенниска, футболга, баскетболга, туризмҥа, шахматка, дуобакка, хабылык, хаамыскаҕа биэрбитэ. Элбэх үөрэппит оҕолоро спортка улахан ситииһиилэри ылбыттара.

Бүтэһик сылларга Яков Афанасьевич оҕолору хабылык, хаамыскаҕа, тырыыҥкаҕа үөрэппитэ. Кини үөрэппит оҕолоро Лена Тотонова, Гюзель Васильева республиканскай чемпионаттарга чемпионкалар буолбуттара.

Туһаныллыбыт литература

Педагогическая энциклопедия Сунтарского улуса
Тойбохойцы - в войне и в тылу. Якутск, 2005. Бичик. Сост. Яковлева А. А.
Юбилейные книги Тойбохойской, Хаданской школ.
История Тойбохойской школы (1883-1945). Сост. Борисова А. А. Якутск, 2006. Изд. "Якутский край"