Глотов Николай Егорович

Николай Егорович Глотов (1855-1911) – Саха сирин биллэр-көстөр атыыһыта, меценаата.

Николай Глотов хайа собуотун крепостной бааһынайдарыттан төрүттээҕэ. Кыра эрдэҕиттэн кытаанах үлэҕэ эриллэн, олох тыйыс оскуолатын ааспыта. 1861 с. Арассыыйа крепостной “хааннаах хандалытыттан” дьону босхолообута. Оҕо сылдьан үлэтин Пермь губерниятын Екатеринбург уеһын Алын Тагиллааҕы собуотун мэхээнньик үөрэнээччитинэн саҕалаабыта. Ол кэннэ Абакаан собуотугар үлэҕэ киирбитэ. Итинтэн көһөн, 500 солк. акылаат хамнаска “Бырааттыы Бутиннар” Николаевскайдааҕы собуоттарыгар 23 сыл управляющайынан үлэлээбитэ. Оробуочайдар хамнастарыттан, тэрилтэтин харчытыттан өр кэм устата кыралаан “кып” гыннарбыт үбүн мунньан, атыынан-эргиэнинэн дьарыгыран барбыта. Олох кытаанах оскуолата, байар баҕа ити курдук тугу да билиммэт баламат майгыланарыгар олук охсубут буолуохтаах. Эдэрчи киһи биир табаарыһынаан кыттыһан Илимскэйдээҕи туус собуотун куортамҥа ылан үлэлэтэллэр, чох бырамыысаланнаһыгар харчы угаллар. Ити курдук сыыйа байдар-байан, I гильдиялаах атыыһыт буола үүнэр. 1998 с. 1 мөл. солк. сүрүн хапытааллаах, 4 тыһ. аахсыйалаах тимир рудатын хостуур 20 былаһааккалаах “Иркутскайдааҕы хайаны байытар собуот аахсыйалаахтарын уопсастыбатын” тэрийэр.

Борохуостуба дьыалатын аан маҥнай 1885 с. саҕалыыр. 1888 с. генерал-күбүрүнээтэр үрдүк аатыгар Өлүөнэ өрүскэ борохуот сырыытын үлэтин бэйэбэр ылыам этэ диэн көрдөһүү сурук түһэрэр. Дьиҥинэн, 1857 сылтан 1888 сылга диэри араас дьонтон итинник ис хоһоонноох 10 сурук киирбитэ биллэр. Ол эрээри биир да бырайыак олоххо киирбэтэҕэ. Улаҕалаах өйдөөх эргиэмсик Николай Глотов маҥнай хостообут тууһун батарар баҕаттан, Өлүөнэ өрүһүнэн Бодойбоҕо, Дьокуускайга диэри борокуот аалынан аан маҥнай туус таһардыы сананар. Бу диэн эттэххэ, ол саҕана Өлүөнэ эбэ устун борокуоттар сырыырҕаабыттара ырааппыт кэмэ этэ. 1862 с. Иркутскай атыыһыта Иван Хаминов борохуот аалынан Өлүөнэ үөһүн килэгир күөнүн аан маҥнай хайыппыта биллэр. Ол эрээри, борохуоттар үксүн Өлүөхүмэҕэ баар көмүс бириискэтин үлэһиттэрин тиэйэргэ, көмүстээх боруоданы таһар үлэлэргэ ааллыыллара, биир сүрүн инфраструктуура суоҕа. Навигация кэмигэр, атыыһыттар бэдэрээттэригэр, Дьокуускай диэки 3-4 эрэ сырыыны оҥороллоро. Николай Глотов, дьэ, бу кэмҥэ хараҕа Саха сиригэр хатанан, борокуот аалларын тумсун дьоллоох Дьокуускай диэки эрийэ тутар. Ол инниттэн 2 кыһын устата 13 паара сыарҕалаах атынан Өлүөнэ үөһээ өттүгэр “Пермяк” уонна “Якут” борохуоттары тиэйтэрэн, онно таҥан ууга киллэрэр.

Көрдөһүү суруга кэмниэ-кэнэҕэс 1894 с. Александр III ыраахтааҕынан баттанан, судаарыстыбаттан сылга 25 тыһ. солк. субсидия харчыта көрүллэр. Инньэ гынан Николай Глотов борохуостубата 1895 с., Өлүөнэнэн почтаны уонна пассажирдары таһарга 12 сыллаах дуогабар түһэрсэн, үлэлээн киирэн барар. Ити кэмҥэ кини Николаевскайдааҕы тимир собуотугар оҥоһуллубут 5 борохуот ааллааҕа (“Пермяк”, “Витим”, “Якут”, “Почтарь”, “Работник”) уонна 6 баарсалааҕа. 1896 с. Дьокуускайга диэри нэдиэлэҕэ биирдэ сыылынайдары, пассажирдары, аһы-таҥаһы, почтаны тиэйбит үлэтэ 257 466 солк. сыаналаммыта. Почта, ас-таҥас нэдиэлэ аайы кэлэ турар буоланнар, олохтоох нэһилиэнньэ да абыраммыта. Борохуот сырыыта да түргэтээбитэ: Усть-Куттан Дьокуускайга диэри – 11 хонугунан, төттөрү – 19 хонук. Онон, дьэ, кырдьык, биир судаарыстыбаннай суолталаах дьыала оҥоһуллубута диэххэ наада.

Дьулуурдаах салайааччы 1898 с., уопсайа, 200 ат күүстээх 6 борохуоттаммыта (уопсай сыаната – 900 тыһ. солк.) – Өлүөнэҕэ борохуотун ахсаанынан иккис миэстэҕэ тахсыбыта.

1900 с. сылга 50 тыһ. солк. субсидияҕа иккис дуогабарын түһэрсэн, аны нэдиэлэҕэ иккитэ рейс оҥорор буолбута. Хас бэнидиэнньик, бээтинсэ аайы Дьокуускай бириистэниттэн оруобуна 10 чаас 18 мүнүүтэҕэ борохуот аал хоҥноро үһү. Эмиэ ити кэмҥэ Биитим өрүһүнэн көмүстээх Бодойбоҕо диэри почтаны уонна пассажирдары таһар буолбута. 1905 с. Дьокуускай-Сунтаар-Дьокуускай, Дьокуускай-Булуҥ-Дьокуускай, 1909 с. Дьокуускай-Ньылхан-Дьокуускай рейстарга эмиэ дьону, почтаны тиэйэрэ. Аалы өрөмүөннүүргэ анаан өрүс үрдүгэр турар Дьокуускай, Биитим, Өлүөхүмэ, Бүлүү куораттарын анныларыгар хомо оҥорторон, онно мастарыскыайдары туттаран үлэлэппитэ.

Борохуот хамаандата күһүн дэриэбинэлэринэн тарҕаһара, муус устар ыйга борохуот кыстаабыт хомотугар мустара. Ыйга хапытаан – 100-150 солк., лоцман – 70-80 солк., мотуруос – 18-22 солк., хачыгаар 25 солк. хамнас аахсаллара. 1907 с. Н.Е. Глотов Николай уонна Константин диэн уолаттарын кытары “Н.Н.К.Глотовы” диэн табаарыстыба тэриммиттэрэ. Табаарыстыба Өлүөнэ өрүһүгэр судаарыстыбаннай сорукка – пассажирдары уонна почтаны таһыыга – үлэлиэхтээҕин туһунан Миниистирдэр сэбиэттэрэ уонна ГосДуума бигэргэтэннэр, судаарыстыба субсидиятыгар үлэлээбиттэрэ.

Николай Глотов үтүө үлэтин, Өлүөнэ бассейныгар борохуостуба инфраструктууратын олохтообутун иһин Аннинскай лиэнтэлээх кыһыл көмүс, Станиславскай лиэнтэлээх үрүҥ көмүс мэтээллэринэн наҕараадаламмыта. Үйэтин Иркутскай куоракка моҥоон 1911 с. сэтинньи 18 күнүгэр өлбүтэ. Кини дьыалатын икки уола уонна кыыһа салҕаабыттара. Өктөөп өрөбүлүүссүйэтэ өрө туран, “Н.Н.К.Глотов” табаарыстыба борохуостубатын баайа-дуола 1918 с. былдьанан, Сэбиэскэй Саха сирин “Өлүөнэтээҕи борохуостубатын” тирэх баайа буолбута.

Уолаттарын 1938 с. репрессия имири сотон ааспыта. Кыыһын туһунан сурах суох. Улахан уолуттан сиэнэ Олег Николаевич эмиэ 1938 с. репрессияҕа мэлиллэн, 8 сылга хаайыыга олорон, тыыннаах ордон тахсыбыта. Шелехов куоракка Алюминий собуотугар мэхээнньигинэн үлэлээбитэ. Баай төрүттэрин туһунан олох кимиэхэ да тугу да кэпсээбэтэ үһү. Биирдэ собуот хаһыатыгар Глотовтар борохуостубаларын туһунан кыра ыстатыйа оҕото тахсыбытыгар, хаһыат тираһын барытын атыылаһан ылан уоттаабыт сураҕа иһиллибит. Сэбиэскэй былаас хабыр быһыыта Н.Глотов сыдьаанын өйүгэр-санаатыгар дириҥник иҥпитин көрдөрөр. Баай Глотов сиэнэ 1993 с. өлбүт. Билигин Шелехов куоракка Олег Николаевич уола олорор.

Дьокуускайга Өрүс пуордун аттыгар Николай Глотов бюһун туруорбуттара, биир теплоходка кини аатын иҥэрбиттэрэ.