Густав Фехнер

Густав Теодор Фехнер (1801-1887) — тургутар (эспэримиэнниир) психология уонна психофизика төрүттээччитэ, психологияны билим быһыытынан киэҥник билиниигэ олук уурбут учуонай.

1801 сыллаахха Германияҕа Пруссияҕа Гросс-Зерхен диэн кыра куоракка төрөөбүтэ (билигин Польша Жарки-Вельке куората). Аҕата аҕабыыт (пастор) этэ. Сорау уонна Дрезден куораттарга үөрэммитэ, Лейпциг университетын бүтэрбитэ, онно физиология лиэксийэлэрин Эрнст Генрих Вебер, математиканы Карл Брандан Моллвейде ааҕаллара. Лейпцигкэ олохсуйбута.

1834 сыллаахха физика профессора буолбута, 1839 сыллаахха Күн сардаҥалара көрүүгэ дьайыыларын чинчийэ сылдьан көрбөт буолан хаалбыта, онон үлэтиттэн уурайбыта. Кэлин үтүөрбүтэ, көрөр буолбута. Ыалдьа сыппыт кэмигэр эт-сиин уонна уйулҕа бэйэ-бэйэлэригэр дьайыыларын туһунан элбэхтик толкуйдаабыта. Бу кэмэҥэ оҥорбут арыйыыларын үлэлэригэр туһаммыта, аһаҕас лиэксийэлэри ааҕар этэ, онто психология сайдыытыгар улахан сайдыыны аҕалбыта.

Психофизика элэмиэннэрэ (Elemente der Psychophysik) диэн 1860 сыллаахха тахсыбыт кинигэтигэр эт-сиин уонна өй-санаа бэйэ-бэйэлэриттэн туспа да турдаллар, биир чахчы икки көрүҥэ буолалларын эппитэ, ыккардыларыгар чопчу математика ситимэ баарын дакаастыы сатаабыта. Билигин ордук биллибит санаата Вебер-Фехнер сокуона диэн ааттанар, маннык этиэххэ сөп:

«Чтобы интенсивность ощущения могла увеличиваться в арифметической прогрессии, стимул должен увеличиваться в геометрической прогрессии».

1985 сыллаахтан алтынньы 22 күнүгэр Аан дойдутааҕы психофизика уопсастыбата психофизиканы төрүттэбит учуонайы кэриэстээн, Фехнер күнүн бэлиэтиир уонна блим кэмпириэнсийэтин тэрийэр.