Джон Мокли
Джон Уильям Моучли(англ. John William Mauchly, нуучча тылыгар араспаанньата өссө тылбаастанар "Моучли")(Атырдьах ыйын 30 күнүгэр 1907 сыллаахха, Цинциннати, Огайо күн сирин көрбүтэ - Тохсунньу 8 күнүгэр 1980 сыллаахха, Эмблер, Пенсильвания). Американскай физик уонна инженер, ENIAC электроннай көмпүүтэр оҥорооччулартан биирдэстэрэ.
Олоҕун олуктара
уларытУчууталынан улэллэбитэ Пенсильванскай университетыгар (Институт Мура) Филадельфия куоратка (США). Джон Преспер Экертыын 1943 сыллаахтан 1945 сыллаахха дылы маҥнайгы ЭНИАК көмпүүтэри оҥорорго үлэлэспиттэрэ, өссө быдаҥ сайдыылаах EDVAC көмпүүтэр оҥоруутугар үлэлэспитэ.
ЭНИАК көмпүүтэр оҥоро сылдьан Мокли уонна Экерт быдаҥ сайдыылаах көмпүүтэр туһунан толкуйдаабыттара. Киннэр толкуйдарын фон Нейман сайыннаран биэрбитэ, Балаҕан ыйын 1944 сыллаахха ЭНИАК бырайыакка холбоспута, онтон 1945 сыл кулун тутар ыйыттан бэс ыйыгар диэри киннэр толкуйдарын олоххо таһаарбыта. Фон Нейман улуу учуонай курдук биллибитэ, кини биллэригэр Мокли уонна Экерт кылааттара баар.
1946 сыл Олунньу ыйыгар бырайыак туттаран баран Инситут Мураттан барбыта уонна Экертыын 1946 сыллаахха Electronic Control Company компанияны оҥорбуттара, кэнники аата Eckert-Mаuchly Computer Corporation диэҥҥэ уларыйбыта. 1949 сыллаахха компания BINAC бастакы суоттуур массыынаны айбыттара, ити массыына иһитиннэриини киллэрэригэр перфокартаны, буолбакка маҥнайгы магнитнай лентаны туттубута. 1950 сыллаахха киннэр компаниялара финансовай ыарахаттары көрсөн, атыыланмыта. Remington Rand компания атыыласпыта уонна уларыйбыта "UNIVAC" диэнҥэ.
1951 сыллаахха, кинилэр оччолорго Remington Rand үлэлиир этилэр, Мокли уонна Экерт бэйэлэрин бастакы коммерческай маассабай UNIVAC I көмпүүтэрдэрин бүтэрбиттэрэ, ол көмпүүтэрдэрэ бүтүн көмпүүтэр сиэрийэлэрин саҕалаабыта, 80 сылларга дылы тахсыбыттара.
Кэнники Мокли сыалай бырайыактар уонна компаниялар салайааччытынан үлэлээбитэ:
- 1959—1965 — Mauchly Associates, Inc. баһылыга
- 1965—1969 — Mauchly Associates, Inc. бырабалыанньа председательа
- 1968—1980 — Dynatrend Inc. баһылыга
- 1970—1980 — Marketrend Inc. баһылыга
Наҕараадалара
уларытКөмпүүтэр салаатынан элбэх ситиһииллэммитэ ол быыһыгар
- Медаль Говарда Поттса (1949),
- Медаль Джона Скотта (1961),
- Мемориальная премия Гарри Гуда (1966),
- Премия Гарольда Пендера (1973),
- Премия Эмануэля Пиора (1978).
Дьиэ кэргэнэ
уларыт- маҥнайгы кэргэнэ (1930 сыллаахтан) - Мэри Мокли (Mary Mauchly) - балаҕан ыйын 8 күнүгэр 1946 сыллаахха түүн кэргэнин кытта сөтүөлүү сылдьан тимирбитэ
- оҕолоро: кыыс уонна уол
- иккис кэргэнэ - Кэтлин Макналти (Kathleen McNulty) - бэйэтин бириэмэтигэр ENIAC программиһынан үлэлээбитэ.
Туттулубут литература
уларыт- Scott McCartney. ENIAC: The Triumphs and Tragedies of the World's First Computer. — Berkley Books, 2001. — 262 p. — ISBN 9780425176443(ааҥл.)