Дөлүһүөн

Дөлүһүөн (шиповник) — инньэнэн бүрүллүбүт умнастаах дьиикэй үүнэр сэппэрээк. Хотугулуу эҥэлэй (полушарие) сирдэригэр тарҕанан үүнэр. Арассыыйаҕа барыллаан 60 көрүҥэ ааҕыллар. Онтун иһигэр эмиэ тус-туспа арахсыан сөп. Дөлүһүөн эмтээх уонна киэргэл үүнээйи. Киэргэл дөлүһүөнтэн роза сибэккини таһаарбыттар. Гиппократ саҕаттан дөлүһүөн эмтээх отунан ааҕыллара. Былыргы грек омуктара дөлүһүөнүнэн ыкка ытыттаррыы бааһын эмтииргэ туһаналлара, ол иһин «ыт розата» диэн ааттыыллара. 16-17 үйэлэргэ нуучча сирдэригэр дөлүһүөн отоно көмустээҕэр сыаналанара, улахан тойотторго тус көҥүлүнэн эрэ бэриллэрэ. Дөлүһүөн отонун күндү танаска, күндү түүлээххэ атастаhаллара. Тыа олохтоохторо хайаан да дөлүһүөн хомуйан туттарыахтаахтара.

Эмтээх свойствата

Дөлүһүөн үс отоно киhи «витамин С» наадыйар сууккатааҕы нуорматын хааччыйар. Отон састаабыгар баар аскорбиновай кислота киhи организмыгар киирэн эттиктэр эргиэннэрин туругурдар, организм инфекцияны кытта охсуhарыгар көмө буолар. Киhи сэниэтин көтөҕөр. Атын үтүө дьайыгынан буолар киhи хаанын тупсарыы. Дөлүһүөнтэн оҥоhуллар эмтэр дьайыылара: гемостатическай, бааhы оhордор, организмы чөлүгэр түhэрэр, үөс сүүрдэр, иик сүүрдэр, ис ыарыытын тохтотор, сэллик уонна тымныйыы утары охсуhар, тирии бааhын оhурдар, аппетит таhаарар, ыарыы күүhүн аччатар уонна уоскутар у.д.а.

Үүнэр сирэ

Дөлүһүөн суруннээн өрус - үрэх кытыыларыгар уонна хочолоругар кумахтаах,таастаах сиргэ үүнэр. Атын оту маhы кытта буккуhан баар буолуон сөп. «Шиповник иглистый» диэн дөлүһүөн Саха сирин бары муннугар көссүөххэ сөп, онтон «шиповник якутский» диэн киин уонна соҕуруу улуустарга эрэ үүнэр. Хоту үүммэт.

Хомуйар кэмэ уонна ньымата

Дөлүһүөн аhын ситэ буhа илигинэ хомуйар табыгастаах. Хойутаан хааллахха хатарын кэтэhиэххэ наада. Ол гынан баран хаhын түhүөн иннинэ хомуллар. Тоҥмут дөлүһүөн аhа битэмиинин барытын сутэрэр. Отону хомуйаат да ыраастаан баран куурдан — хатаран кэбиhиллиэхтээх. Күҥҥэ эбэтэр оhоххо 80-90 кыраадыска хатарыахха сөп Хаппытын кэннэ сахсыйан сибэккитин атаҕын ыраастыыгын.

Химичэскэй састааба

С, В2, Р, К, битэминнэр, провитамин А, уонна глюкозидтар, саахар (18% дылы), пектиннэр, органическай кислоталар (лимон, яблоко гиэннэрэ), ликопин, рубиксантин; дубильнай эттиктэр.

Литература

Саха Сирин от үүнээйилэрэ. Лопатина Г.В. Саха Сирин эмтээх үүнээйилэрэ. Басыгысова А. П.