Иван Анисимович Сергеев - Тообуус

Иван Анисимович Сергеев - буойун суруйааччы

1922 с. Мэҥэ-Хаҥалас оройуонун (уруккута Мэҥэ улууһун) Чалҕаа нэһилиэгэр төрөөбүт. 1939 с. Дьокуускайдааҕы педагогическай рабфакка үөрэммитэ. Ити кэмҥэ Тообуус Сергеев диэн аатынан "Бэлэм буол", "Эдэр бассабыык" хаһыаттарга хоһооннорун бэчээттэтэн, дьоҥҥо-сэргэҕэ биллэн эрэрэ. Кини поэзияҕа чахчы да дьоҕурдааҕа. 1941 сыл от ыйыгар аармыйаҕа ыҥырыллыбыт. Кини 409-с оһуобай батальон саперынан сылдьан, 1942 с. тохсунньу 27 күнүгэр геройдуу охтубута. Кини көмүс уҥуоҕа Дзержинскэй оройуонугар Никольское дэриэбинэҕэ сэриигэ өлбүт саллааттар ииннэригэр хараллан сытар.

715 күн устата - 1941 с. алтынньы 2 күнүттэн 1943 сыл балаҕан ыйын 17 күнүгэр диэри Калужскай уобаласка өстөөҕү утары кырыктаах охсуһуулар салҕанан барбыттара. Манна Аҕа дойду Улуу сэриитин быһаарсыылаах кыргыһыылара: Московскай (30.09.1941 - 20.04.1942), Курскай (05.07.1943 - 23.08.1943), Смоленскай (07.08.1943 - 02.10.1943) буолан ааспыттара.

Иван Сергеев 1941 сыл сэтинньи ыйга сэрии инники кирбиитигэр тиийэр. Кини кыргыһыы үөһүгэр сылдьыбыт кэмэ - 1941 сыл тиһэх ыйдара уонна 1942 сыл саҥата - биһиги Ийэ дойдубут саамай ыар кэмэ этэ. Фашистар тимир халҕаһалара Сэбиэскэй судаарыстыба тэбэр сүрэҕэр Москубаҕа тиийэ кимэн киирбиттэрэ. Күчүмэҕэй күҥҥэ-дьылга киһи түргэнник ситэр-хотор диэччилэр. Ол кырдьык быһыылаах. Сэмэй оҕо киһи аҕыйах ый иүигэр өлөр-тиллэр, мүччүргэнин элбэхтик көрсүбүт, эрэйи-муҥу эҥэринэн тэлбит, ол кутталтан, ол эрэйтэн чаҕыйбатах, өлүүнү өтөрү көрбүт, модун санаалаах, дьэбир сүрэхтээх буойун буолбута сэриигэ сылдьан сүрүйбүт суруктарыттан көстөр.

Ахсынньы 11 күнүгэр баччааҥҥа диэри икки төгүл бааһырдым диэн суруйбут. Баастара халымыр быһыылаахтар эбит: кыргыһыы хонуутуттан тахсыбатах.

Тиһэх суруга маннык түмүктэнэр: "Мин үөрэхтээх, культурнай киһи буола үүнэр санаалааҕым. Барыны бары билиэхпин баҕарарым, үчүгэйгэ дьулуһарым. Үөрэҕи, сахам норуотун, Сахам сирин таптыырым. Мин сыалым - суруйааччы буоларга этэ. Оо, үгүһү, элбэҕи, үчүгэйи, кэлэр кэскилбин саныыр да этим. Олору хайаан да толоруом эбитэ буолуо ээ. Тугу саныырбын толорбот буолбат этим.

Ити кэнниттэн сурук суох... (Софрон Данилов "Тообуус" ахтыытыттан).