Калкин Алексей Григорьевич

Олоҕун олуктара

1925 с. муус устар 3 к. Ойратскай автономнай уобаласка (билигин Алтаай Өрөспүүбүлүкэтэ) Улаганскай оройуоҥҥа Паспарта сэлиэнньэтигэр төрөөбүтэ.

Оҕо эрдэҕиттэн хараҕыттан инбэлиит этэ. Үөрэҕэ суох да буоллар, эһэтэ уонна аҕата Горнай Алтаай биллиилээх кайчылара буолан, кыра эрдэҕиттэн бэйэ норуотун баатырдыы эпос эйгэтигэр үөрэммитэ, олорбута.

1978 сыллаахха ССРС суруйааччыларын Сойуустарын чилиэнэ буолбута. Онтон 1995 сыллаахха Доҕордоһуу уордьанынан наҕараадаламмыта.

Алексей Григорьевич алтайскай норуоднай айымньылары, чуолаан, "Маадай-Кара" баатырдыы эпоһын дэҥҥэ көстөр толорооччу быһыытынан «Народный сказитель-кайчы Республики Алтай» аатынан наҕараадаламмыта.

1998 с. атырдьах ый 18 к. Алтаай Өрөспүүбүлүкэтигэр Ябоган с. олохтон туораабыта.

Айар үлэтэ

Алексей Григорьевич оҕо эрдэҕиттэн биллиилээх кайчылары истэр кыахтаах этэ (О. Чолтукова, Д. Тобокова, Т. Токтогулова). Калкин бастакы учуутала кини аҕата буолар. 22 сааһыгар Алтаай бастыҥ кайчита буолбута, оттон 23 сааһыгар Москуба к. билиниллибитэ. Ол онно, "Маадай-Кара" алтаай баатырдыы эпоһа бастакыннан суруллуммута. «Маадай-Кара» аан-дойду пааматынньыктарын айымньытынан билиммитэ. Эпос нуучча, саха, тыва, монгуол, киргиз тылларыгар тылбаастаммыта.

Калкин репертуарыгар 30-тан тахса баатырдыы айымньылар бааллар (остуоруйалар, сэһэннэр, номохтор, кэпсээннэр, ырыалар). Хас биирдии айымньы кээмэйэ 1000-10000 устуруокалаах. 1997 с. «Памятники фольклора народов Сибири и Дальнего Востока» кинигэ 15 томугар «Очи-Бала» эпос бүтэһик версията бэчээттэммитэ. Бу эпос 1987 с. Новосибирскайга суруллубута .

Калкин былыргы эпос толороччутунан эрэ буолбакка, норуот бэйиэтинэн эмиэ биллэр.

Наҕараадалара

• Орден Дружбы (1995)
• Народный сказитель-кайчи Республики Алтай

Библиография

• Очы-Бала (Сказки): алтай чорчоктор. — Горно-Алтайск: Горно-Алт. обл. нац. изд-во, 1951. — 36 с.
• Маадай-Кара: алт. героич. эпос. — Горно-Алтайск: Алт. кн. изд-во. Горно-Алт. отд-ние, 1979. — 272 с.
• Маадай-Кара. Очы-Бала : Алтайские героические сказания / Сказитель Алексей Калкин; Поэтич. пер. с алт. А. Плитченко; Вступ. ст. А. Адарова; Рецензенты: А. Преловский, В. Ларичев, А. Романов. — М.: Современник, 1983. — 288 с. — 50 000 экз. (в пер.)
• Ай-Сологой ло Кун-Сологой: алтайские героические сказания. — Горно-Алтайск: Алт. кн. изд-во. Горно-Алт. отд-ние, 1989. — 352 с.

Ссылки

• Официальный интернет-портал «Республика Алтай»: Известные люди
• «Наука в Сибири» № 37—38 (2173—2174) 9 октября 1998 г.: Памяти кайчи Архыыптаммыт 2016, Кулун тутар 9 күнүгэр.
• Журнальный зал: Литературный календарь