Кириллин Андрей Дмитриевич

Кириллин Андрей Дмитриевич - Саха Республикатын государственнай, общественнай деятелэ, Россия естественнэй наукаларга академиятын академига, Российский Федерация үтүөлээх экономиһа, Саха АССР норуотун хаһаайыстыбатын үтүөлээх үлэһитэ, техническэй наука доктора, экономическай наука кандидата Кириллин Андрей Дмитриевич 1935 сыллаахха I Бордоҥ нэһилиэгин Улахан Күөл сэлиэнньэтигэр колхозтаах кэргэнигэр төрөөбүтэ.

Андрей Дмитриевич 1943—1958 сылларга бастаан Улахан Күөлгэ, онтон Маалыкайга, кэлин Ньурбаҕа үөрэнэн орто оскуоланы бүтэрбитэ уонна Калинин аатынан өҥнөөх металлар уонна көмүс Москватааҕы институтун геолого-разведочнай факультетын инженерно-экономическай отделениетыгар үөрэнэ киирбитэ. 1958 сыллаахха үерэҕин ситиһиилээхтик бүтэрэн, «Металлургическай промышленность экономиката уонна тэрилтэтэ» диэн оччолорго бэрт сэдэх, олус кэскиллээх, наадалаах идэни ылан дойдутугар эргиллибитэ.

Үлэтин саамай тыын кэрдиистэн саҕалаабыта, 167 нүөмэрдээх Амакинскай геолого-разведочнай партия техник-экономиһынан анаммыта, сыыйа, ол эрэн түргэнник, өрө дабайан, 1962 сыллаахха Дьокуускайдааҕы Геологоуправление плановай-экономическай отделын начальнигын солбуйааччытынан анаммыта. Кини манна үлэни былааннааһын, тэрийии улахан оскуолатын ааспыта.

1966 сыллаахха А. Д. Кириллин научнай үлэҕэ сыҕарыйбыта, кини научнай үлэтэ эмиэ саамай алын кэрдиистэн саҕаламмыта, ССРС Наукатын Академиятын Сибиирдээҕи отделениетын Саха Сиринээҕи филиалын младшай научнай сотруднигынан анаммыта. Кини эмиэ үүнэн 1977—1986 сылларга 90-ча үлэһиттээх филиал экономика отделын салайааччытынан тахсыылаахтык үлэлээбитэ Бу отделга А. Д. Кириллин салалтатынан кэлин республикаҕа киэҥник биллибит З. А. Корнилова, А. А. Кугаевскай, А. Я. Яковлев, В. Е. Софронов, Р. Р. Ноговицын, Т. Ю. Пахомова курдук үлэһиттэр үүнэн тахсыбыттара.

А. Д. Кириллин научнай үлэлэрэ республика оҥоруулаах күүстэрин, газ, нефть, алмаз курдук республика промышленноһын сүрүн салааларын тэрийии, сайыннарыы проблемаларын быһаарыыны кытта сибээстээхтэр уонна практическай улахан суолталаахтар, республика экономиката сайдыытыгар үрдүк көдьүүстээхтэр. Итинник сыаналааһын наука эйгэтигэр эрэ буолбат, производство араас салааларын улэһиттэрин ортолоругар киэҥник биллэр.

Бары өттүнэн бэлэмнээх А. Д. Кириллин 1990 сыл муус устар ыйыгар Саха республикатын народнай депутатынан быыбарданар уонна Саха АССР Үрдүкү Сэбиэтин председателин солбуйааччытынан талыллар.

Онтон 1992 сыл от ыйыгар алмаас тэрилтэтин уларытан тэрийэр бастакы мунньахха «Алмазы России-Саха» акционернай компания бастакы вице-президэнинэн, ҥөҥүө сылыгар - 1993 сыл атырдьах ыйыгар акционердар уопсай мунньахтарынан «АЛРОСА» акционернай компания Президенинэн талыллыбыта уонна икки сыл улэлээбитэ. 1995 сыл атырдьах ыйыгар «АЛРОСА» компания кэтээн көрөр сэбиэтин — директордар сэбиэттэрин председателинэн талыллан үлэлээбитэ.

Биллэрин курдук, дойду үрдүнэн ити кэмҥэ общественнай олоххо, экономикаҕа тосту уларыйыылар буолбуттара, улахан хоромньулаах приватизация ыытыллан уопсай баай, үп-ас олус ыскайдаммыта, сиэммитэ. Итинник уопсай ыһылыы-тоҕуллуу кэмигэр «АЛРОСА» компания чөллөөх хаалбыта уонна билигин республика бюджетын сүрүн источиигынан буолар.

Республика дьоно-сэргэтэ олус уустук уларыйыылаах кэмнэ «АЛРОСА» компания салалтата, ол иһигэр А. Д. Кириллин компания туруктаах хааларыгар киллэрбит кылааттарын астынан туран билинэллэр уонна кэнэҕэс даҕаны билинэ, үрдүктүк сыаналыы туруохтара диэн эрэниэххэ сөп.