Моос шкалаата
Моос шкалаата — таастар кытаанахтарын тэҥнээн сыаналыыр уон бааллаах шкала.
Ниэмэс учуонайа Фридрих Моос (Ф. Мос; F. Mohs) 1811 с. онорбут. 10 эталонтан турар: тальк — 1; гиипсэ — 2; кальцит — 3; флюорит — 4; апатит — 5; ортоклаз — 6; кварц — 7; топааз — 8; корунд — 9; алмаас — 10.
Таас кытаанаҕын билээри тургутуллар эттиги эталон тааһынан аалаллар. Холобур 5-тээх эталон чинчийиллэр эттиккэ суол хааларар буоллаҕына, оттон 4-тээх эталоҥҥа эттик бэйэтэ суол хаалларар буоллаҕына — эттик кытаанаҕа быһа барыллаан 4,5 диэн тойоннонор.
| Моос кытаанаҕа | Минерал | Абсолют кытаанаҕа | Ойуу | Хотторор |
|---|---|---|---|---|
| 1 | Тальк (Mg3Si4O10(OH)2) | 1 | 
|
Киһи тыҥыраҕар |
| 2 | Гипс (CaSO4·2H2O) | 3 | 
|
Киһи тыҥыраҕар |
| 3 | Кальцит (CaCO3) | 9 | 
|
Алтан манньыакка |
| 4 | Флюорит (CaF2) | 21 | 
|
Быһахха, өстүөкүлэҕэ |
| 5 | Апатит (Ca5(PO4)3(OH-,Cl-,F-)) | 48 | 
|
Быһахха, өстүөкүлэҕэ |
| 6 | Ортоклаз (KAlSi3O8) | 72 | 
|
Игиигэ |
| 7 | Кварц (SiO2) | 100 | 
|
Алмааска |
| 8 | Топааз (Al2SiO4(OH-,F-)2) | 200 | 
|
Алмааска |
| 9 | Корунд (Al2O3) | 400 | 
|
Алмааска |
| 10 | Алмаас (C) | 1600 | 
|