Муравьев-Апостол Матвей Иванович

Муравьев-Апостол Матвей Иванович — декабрист, "Союз спасения" төрүттээччилэртэн биирдэстэрэ, "Союз Благоденствия" олохтоох быраабатын уонна соҕурууҥҥу декабристар түмсүүлэрин чилиэнэ.

Олоҕун олуктара

• Матвей Иванович Муравьёв-Апостол муус устар 25 күнүгэр (ыам ыйын 6 күнүгэр) 1793 сыллаахха Санкт-Петербурга суруйааччы Иван Матвеевич Муравьев-Аппостол (1768-1851) дворянскай дьиэ кэргэнигэр төрөөбүтэ.

• 1802 сыллаахха диэри кыраныысса таһыгар Парижка олорбута. Санкт-Петербурга төннөн кэлэн 1809 сыллаахха инженердар Корпустарыгар суол үөрэҕэр үөрэммитэ.

• 1811 сыллаахха М. И. Муравьёв-Апостол Лейб-гвардия Семеновскай полкаҕа подпрапорщигынан сулууспалыы киирбитэ. Аҕа дойду 1812 сыллаах улуу сэриитигэр уонна полк састаабыгар кыргыһыыларга кыттыбыта: Витебскэйга, Бородиноҕа уонна Малоярославецка. 1812 сыл ахсынньытыгар прапорщик званиетын ылбыта. 1813-1814 сс. нуучча аармыйатын кытта кыраныысса таһынааҕы походтарга сылдьан сэриилэспитэ: Люцеҥа, Бауцеҥа, Кульмҥа.

• 1816 сыллаахха М. И. Муравьёв-Апостол подпоручик званиятыгар таһаарыллыбыта, 1817 с. поручик буолбута, Полтаваҕа малороссийскай кинээскэ Н. Г. Репнин-Волконскайга адъютаанынан сулууспалаабыта. 1819 сылтан штабс-капитан буолан Егерскэй полкаҕа көһөрүллүбүтэ. 1822 сыллаахха майор чыыныгар Полтавскай пехотнай полкаҕа көһөрүллүбүтэ, 1823 сыллаахха подполковник званиятынан отставкаҕа тахсыбыта.

• 1825 сыл ахсынньытыгар М. И. Муравьёв-Апостол хаайыллыбыта уонна 1826 сыл тохсунньутугар Санкт-Петербурга илдьибиттэрэ. Петропавловскай кириэппэс хаайыытыгар олорбута.

• 1826 сыл от ыйыгар бастакы разрядынан буруйдаммыта уонна 20 сылга хаайыллыбыта, ол сыл атырдьах ыйыгар болдьоҕо 15 сылга диэри сарбыллыбыта, саамай үрдүк ыйааҕынан Сибииргэ ыытыллыбыта. Иркутскайга, Дьокуускайга, Бүлүүгэ, Омскайга, Бухтарминскай кириэппэскэ, Ялуторовкаҕа олохсуйбута.

• 1856 сыллаахха амнистияҕа түбэһэн М. И. Муравьёв-Апостол быраабын төнүннэрбитэ. Сибииртэн төннөн кэлээт, 1857 сыл тохсунньутугар Московскай уездыгар Зыков дэриэбинэтигэр олохсуйбута, ол сыл муус устар ыйыгар Тверь куоракка көспүтэ.

• 1858 сыл атырдьах ыйыттан М. И. Муравьёв-Апостол Москваҕа, 1863 сыл муус устар ыйтан Санкт-Петербурга олороро көҥүллэммитэ. 1883 сыллаахха Лейб-гвардия Семеновскай полката 200 сылын туолуутугар М. И. Муравьёв-Апостолга байыаннай орден уратыытын бэлиэтэ төннөрүллүбүтэ.

Наҕараадалара

1. Байыаннай орден уратыытын бэлиэтэ;
2. Сибэтиэй Анна 3-с степеннээх орден;
3. Прусскай Кульмскай Кириэс.

Дьиэ кэргэн

1. Ийэтэ - Анна Семеновна Муравьева-Апостол, нуучча суруйааччыта;
2. Аҕата - Иван Матвеевич Муравьев-Апостол, суруйааччыта уонна дипломаата;
3. Кэргэнэ (1832 сыллаахха кэргэннэммит) - Мария Константиновна Константинова (1810 — 1883), аҕабыт кыыһа;
4. Итиэх кыргыттара - Августа Павловна Созонович уонна Анна Бородинская;
5. Бырааттара - Сергей Муравьев-Апостол уонна Ипполит Муравьев-Апостол.