Ойунская Сардана Платоновна

Ойунская Сардана Платоновна (06.09.1934—13.07.2007) — — саха таабырыннарын, тойугун, олоҥхотун чинчийбит фольклорист, литературовед, тыл үөрэҕин хандьыдаата. СӨ култууратын үтүөлээх үлэһитэ.
Москубаҕа төрөөбүтэ.

Олоҕун олуктара

1962 с. СГУ-ну бүтэрбитэ.
1962-2007 сс. гуманитарнай чинчийии Институтутун лабораныттан саҕалаан ыстаарсай билим үлэһитигэр тиийэ үүммүтэ.
Фольклор салаатыгар үлэлээн, саха норуотун уус-уран айымньыларын дириҥник үөрэтэн, ырытан, тылбаастаан хас да кинигэ, хомуурунньук тахсарыгар сыламтата суох үлэлээбитэ. Ол түмүгэр кини "Саха таабырыннара" (1975), "Саха норуотун ырыалара-тойуктара" (1982), "Саха остуоруйалара" икки тылынан (1976,1977, 1980) тахсыбыт хомуурунньуктар бэчээттэниилэригэр быһаччы кыттыыны ылбыта.
1986 с. Алма-Ата куоракка аата-суола аан дойдуга биллибит фольклорист Б.Н.Путилов салалтатынан "Саха норуотун таабырыннара" диэн тиэмэҕэ кандидатскай диссертациятын бэрт ситиһиилээхтик көмүскээбитэ. Бу үлэ кэлин туспа 1992 с. монография быһыытынан бэчээттэммитэ.

Ону таһынан "Якутские народные песни. Ч. 1-3" (Якутск, 1976, 1977, 1980), "Якутские сказки. ч. 2" (Якутск, 1967), "Кыыс Дэбилийэ" уонна "Модун Эр Соҕотох" (Новосибирскай, 1993, 1996) кинигэлэр кыттыгас ааптардара.
Сардана Платоновна "Памятники фольклора народов Сибири и Востока" диэн серияҕа кыттан сахалар "Кыыс Дэбэлийэ" уонна "Модун Эр Соҕотох" диэн героическай эпостарын бэчээккэ бэлэмнээн, аан тылы суруйан, тылбаастаһан бэрт улахан суолталаах үлэни толорбута. Бу үлэлэр бүтүн тюрк омуктарын фольклордарын киэҥ маассаҕа, саха норуотун уус-уран айымньыларын аан дойду таһымыгар таһаарыыга олук уурсубуттара. Олоҕун тиһэх сылларыгар саха аныгы прозатын ырыппыта. "Литература Якутии на современном этапе. 1980-1990 гг." (2001) элбэх ааптардаах монографияҕа Д.Т. Бурцевтыын аныгы кэпсээн уратытын туһунан суруйбута. "Очерк литературы ХХ века" (научный отчет, 2003) XXI үйэ 20—30-с сс. кэпсээнин туһунан ырыппыта.
С. Ойунская Арассыыйа Суруйааччыларын Сойууһун чилиэнэ этэ. Таатта улууһун Ытык олохтооҕо. "Гражданскай килбиэн" бэлиэлээх (2003), П.А. Ойуунускай аатынан судаарыстыбаннай бириэмийэ лауреата (2004), "Барҕарыы" национальнай пуонда лауреата (2001).
Гуманитарнай институт иһинэн П.А.Ойуунускай суруйан хаалларбыт айымньыларын хомуйар, үөрэтэр уонна бэчээккэ бэлэмниир сыалтан, институт директора профессор В.Н.Иванов быһаччы салайыытынан П.А.Ойуунускайга аналлаах фонда тэриллибитэ. Онтон ыла Сардана Платоновна литературоведтар отделларыгар көһөн, олоҕун сүүрбэччэ сылын бу фонда салайааччытын быһыытынан үлэлээбитэ. Ол түмүгэр П.А.Ойуунускай 3 томнаах айымньыларын хомуурунньуга аан тыллаах, хос быһаарыылаах, комментарийдаах бэчээккэ бэлэмнэнэн күн сирин көрбүттэрэ. Маны тэҥэ Сардана Платоновна "П.А.Ойунский — директор научно-исследовательского института языка и культуры при СНК ЯАССР (1935-1937)" диэн кинигэни и.н.к. Р.В.Шелеховалыын институт 70 сылын көрсө таһаартарбыттара. Сардана Платоновна П.А.Ойуунускай "Саха тыла уонна кини сайдар суола" диэн научнай үлэтин, "Русско-якутский термино-орфографический словарь" диэн сыһыарыылаах бэрт кэрэхсэбиллээх үлэни эмиэ бэчээккэ бэлэмнээн таһаартарбыта. Ону ааһан С.П.Ойунская саха биллиилээх фольклориһа П.Н.Дмитриевтиин П.А.Ойуунускай билигин аар-саарга аатырбыт "Дьулуруйар Ньургун Боотур" олоҥхотун 68 бэчээтинэй лииһинэн, дьоһуннаах кинигэ оҥорон бэчээттэппиттэрэ.
Аҕата хаалларбыт улуу нэһилиэстибэтин норуокка тиэрдии, уһун кэмҥэ үйэтитии кини олоҕун сыала-соруга буолара. Сардана Платоновна "П.А.Ойунский и якутский театр" диэн кинигэ автора. Бу айымньыны кини аҕата төрөөбүтэ 110 сылын туолуутугар таһаартарбыта.
Литература сайдыытыгар уонна аҕатын сырдык аатын кытары сибээстээх темаларга Сардана Платоновна дьүккүөрдээхтик үлэлээн республика хаһыаттарыгар, сурунаалларыгар "П.А.Ойуунускай уонна А.И.Софронов", "П.А.Ойуунускай уонна Күндэ" уо.д.а., кини эрэ кыайа тутан суруйар кыахтаах ыстатыйаларын, тиһигин быспакка бэчээттэтэрэ.

Айымньылара

Аҕам сырдык аата: Поэмалар, эссе, ыстатыйалар уонна ахтыылар. -- Дьокуускай: Бичик, 1999. -- 286 с.
Якутские народные поэмы-тойуки: Саха народнай тойуктара / Сост., автор перевода и комментария С.П. Ойунская. - Якутск: Кн. изд-во, 1983. -- 280 с.

Өссө маны көр

С.П. Ойунская туһунан

Ытык иэһин чиэстээхтик толорбута

Туһаныллыбыт сирдэр

Биобиблиографический справочник Архыыптаммыт 2012, Бэс ыйын 5 күнүгэр.
Ытык иэһин чиэстээхтик толорбута
"Писатели земли Олонхо: биобиблиографический справочник" (2000) кинигэттэн.