От ыйа

От ыйа - 7 ый.

От ыйа — сайын үгэнэ. От-мас сибэккитэ, туораҕа ситэр. Үрэх кытылыгар сардаана сибэкки тэтэрэ кыыһар. Чараҥнарга дьэдьэн буһар, сыһыы, үрэх саҕатыгар хаптаҕас, моонньоҕон ситэр. Күн ортотугар түһэр сик-кирэс тыал от-мас сиэмэтин ыһар. Сир аайы сибэкки ыһыаҕа. Көтөрдөр оҕолорун көтүтэллэр. Киннлэри батыһыннара сыддьан түргэнник көтөргө, аһылыктарын бу-лунарга үөрэтэллэр. Саха сиригэр от хомуура саҕаланар. Отчуттар аҕыс ыйдаах ыарахан кыстыгы эрэйэ суох туоруур туһугар элбэх оту оттуурга дьулуһаллар. Оҕолуун-уруулуун бука бары ходуһаҕа тахсаллар.

От ыйа үксүгэр кураан буолар. Бөтүрүөпкэ, Борокуоппайапка ардааччы. Сааскыта ардах-таах уонна түүнүн сиик түһэр буоллаҕына, уһун кэмҥэ ардаабатаҕына даҕаны, түүҥҥү сиик уутунан үүнээйи балайда тулуктаһар.

От ыйа — хамнас ыйа. Былыр тыа сирин дьоно: «Сүрэҕэ суох киһи от ыйыгар кэр-гэннэнэр», — диэн этэллэрэ. Онон бу ыал дьадаҥы буолуохтарын сылыктыыллара. Кырдьыга оннук. Сүрэҕэ суох киһи хаһан да байбат. Үлэ-хамнас быддьаһыгар буолан, от ыйа биллибэккэ ааһар.

От ыйын күнүн-дьылын билгэтэ

От ыйыгар күнү бьглытынан, үөнүнэн-көйүүрүнэн, кыылынан-сүөлүнэн, сиигинэн билгэлииллэр. От ыйын 20-с күнүгэр саары куйааһа бүтэр. Ый биир самыырдаах — от (Бөтүрүөп) са-мыыра, биир тыаллаах — от саарар тыала. От ыйа тохсунньу ыйга тэҥнэһэр.

Күн уота өллөҕүнэ, уһун кураан буолар. Күн былыкка саспакка көрөн киирдэҕинэ, халлаан халлыбат. Ардах бириэмэтигэр тыал түстэҕинэ, ардах сотору кэминэн ааһар. Быстах былыт кэлэн ардаатаҕына, уһуннук түспэт. Сибэкки, от-мас ордук сыттаннаҕына, со-тору кэминэн ардах түһэр. Сарсыардаанҥы сиик суох буоллаҕына, ардах кэлэр. Тоҥот кумаар түстэҕинэ, халлаан көнөр. Ардах чиэрбэтэ сиргэ көһүннэҕинэ, ардах кэлэр. Балык күөлгэ оонньуура — ардахха.

Түөлбэ тылыгар

Бөтүрүөп ыйа; бырдах ыйа; кумаар ыйа; оҕолоох ыйа; оттуур ый; сыбаҥ хаас ыйа; үһүнньү; хаас саарар ыйа; чүүччэх ыыр ыйа.

Сигэлэр

Sakhatyla.ru
[Диалектологический словарь якутского языка. 1976]