Петрова Варвара Андреевна
Петрова Варвара Андреевна (15.12.1936—11.03.2012) — Ньурба улууһун баһылыга (1995—2002), Саха Өрөспүүбүлүкэтин норуотун хаһаайыстыбатын үтүөлээх үлэһитэ.
Олоҕун олуктара Уларыт
- 1936 сыллаахха ахсынньы 15 күнүгэр Ньурба оройуонун Үөдэй нэһилиэгэр төрөөбүт. Ыраах нэһилиэккэ оскуола суох буолан, үөрэххэ 10 сааһыгар биирдэ киирбит. Сэттэ кылааһы бүтэрэн баран Бүлүү училищетыгар идэ ылар былааннаах киирбит. Бастакы куурустан көхтөөҕүн көрдөрөн хомсомуол үлэтигэр сылдьыбыт. Иккис кууруска училище бүттүүн хомсомуол тэрилтэтин салайар буолбут (400-чэ киһи), Бүлүү оройуонун райкомолун чилиэнинэн талыллыбыт. 18 саастааҕар баартыйаҕа киирбит.
- 1957 с. Бүлүүтээҕи педагогическай училищены бүтэрбит. Бүлүүгэ хааллара сатаабыттарын үрдүнэн, 0 кылаас учууталынан дойдутугар Үөдэйгэ барбыт. Онтон хомсомуол райкомун инструкторынан, К. Маркс аатынан комсомольскай тэрилтэ секретарынан үлэлээбит.
- Онтон 23 саастааҕар Үрдүкү партийнай оскуолаҕа үөрэттэрэ ыыппыттар. Интервьютугар кэпсээбитинэн уруккуттан юрист буолар баҕалаах этим, ол эрээри соҕотох стипендияҕа олорор кыаҕым суоҕа, туораттан көмө кэтэһэрим эмиэ суоҕа, онон баартыйа оскуолатыгар үөрүүннэн барбытым диэбит. Дьокуускайга эксээмэн туттаран баран бастаан 3 сыл Красноярскайга онтон Иркутскайга үөрэммит. Үөрэҕин бүтэрээт, Саха АССР комсомол обкуомугар тыа сирин комсомолларын тэрилтэлэрин салаатыгар сэбиэдиссэйинэн анаммыт.
- 1965 сыллаахха Горнай оройуонун Хаҥаластан (ол саҕана Орджоникидзе оройуона диэн ааттааҕа) арааран сөргүтэр туһунан уураах тахсыбытыгар, онно тохсунньуга райком иккис секретарынан ананан барбыт. "Ол саҕана Бэрдьигэстээх отой ыһыллыбыт дэриэбинэ этэ", - диэн ахтар. Суол мөлтөх буолан, киэһэ хойут нэһиилэ тиийбиттэр: "Хонор сир суох, хонтуора суох, олоппос, остуол суох. Ол эрээри үлэни саҕалыахха наада. Хайдах эрэ барытын ситиспиппит. 11 сыл иккис сэкирэтээринэн үлэлээбитим. Онно миигин салайааччы буоларга үөрэппиттэрэ, чочуйбуттара. Онон Горнай оройуонун төрөөбүт сирим курдук саныыбын."
- 1975 с. Гавриил Чиряев Муома райисполкомугар бэрэстээтэлинэн ыыппыт. Горнайга олохсуйан, үөрэнэн хаалан, кэргэн тахсыбыт иҥин буолан батына сатаабыт. Онно 1982 с. диэри үлэлээбит. Онтон төрөөбүт Ньурбатыгар райсовет бэрэстээтэлинэн анаммыт. Ол эрээри өр буолбатах, эмиэ хоту Муомаҕа төттөрү ыыппыттар.
- 1985—1990 сс., партия обкуомун туһаайыытынан, Муома партиятын райкомун бастакы секретарынан үлэлээбит. Муомаҕа үлэлээбит сылларыгар дьаныардаахтык туруорсан аэропорт туттарбытынан киэн туттара. Ол иннинэ дьон Уус Ньараҕа бастаан көтөн тиийэллэрэ, онтон кыра сөмүлүөтүнэн хайалар быыстарынан көтөллөрө, халлаан куһаҕан буоллаҕына ыйы ыйынан хааттараллара.
- 1990 сыллаахха Муоматтан Үрдүкү Сэбиэт дьокутаатынан талыллыбыт. Үрдүкү Сэбиэккэ сис кэмитиэт бэрэстээтэлэ буолан Дьокуускайга көспүт. Онтон олох-дьаһах уларыйан Үрдүкү Сэбиэт ыһыллыбытын кэннэ Абый улууһугар баһылыгынан анаммыт.
- 1992—1994 сс. — Абый улууһун баһылыга. Ол саҕанааҕы үлэтин дьиҥнээх бэйэни салайыныы быһыытынан ахтар: "Үс сыл сокуона суох үлэлээбиппит: эргэ сокуоннар үлэлээбэт буолбуттара, саҥа сокуоннар ылынылла иликтэрэ. Хайдах олорогун бэйэҥ билэҕин. Барытыгар бэйэҥ эппиэттииргэ күһэллэҕин. Белай Горааҕа баар соҕотох маҕаһыыны чааһынайга биэриҥ диэн модьуйбуттарын өйдүүбүн. Мин онно таайан көрүүбүнэн эрэ салайтарбытым. Хайдах биэрэн кэбиһиэхпиний, атын тэрилтэлэр суох буоллахтарына? Дьон оччоҕо хайдах олоруохтарай? Саҥа үөскээбит урбаанньыттарга хабалаҕа киирэллэр дуо? Кыккыраччы батыммытым, онно миигин туормас диэбиттэрэ. Ол эрээри мин сөпкө дьаһаммыппын билэрим. Дьон ону сыаналаабыта. Ил Түмэн бастакы ыҥырыыта талылларыгар алта хотугу улуус кинини дьокутаатынан таларга быһаарбыттара. Ил Түмэҥҥэ талыллан ыал уонна социальнай политика кэмитиэтин бэрэстээтэлинэн үлэлээбитэ. "Специалистар диэн суохтара, массыына уонна техника эмиэ суоҕа. Дьиэ да суоҕа, Миниистирдэр сэбиэттэригэр олорбуппут. Уонтан киэһэ биэскэ диэри мунньахтар, онтон бэйэҥ сокуон суруйуутунан дьарыктанаҕын, билиҥҥи курдук специалистар штааттара суох. Барытын саҥа саҕалыыр этибит," - диэн ахтар.
- 1995 сыллаахха Ньурба улууһун баһылыгын талыы саҕаламмытыгар биир дойдулаахтара онно кытын диэн ыҥырбыттар. Ил Түмэн биир палаататын бэрэстээтэлэ А. П.Илларионов ыытыан баҕарбатаҕын, бырабыыталыстыбаҕа да улууска рейтиниҥ намыһах диэбиттэрин үрдүнэн сөбүлэспит. Бастакы туурга 63% куолас ылан кыйабыт. Сэттэ сыл 2002 сылаахха диэри Ньурба улууһун баһылыгынан үлэлээбит.
- 2003—2007 сс. — Саха Өрөспүүбүлүкэтин экономическай сайдыытын министирин солбуйааччыта, Ил Түмэн Бэрэссэдээтэлин олохтоох тэриллиилэр хайысхаларыгар сүбэһитэ.
- 2012 сыллаахха кулун тутар 11 күнүгэр ыалдьан олохтон туораабыта.
Наҕараадалара уонна ааттара Уларыт
- Саха Өрөспүүбүлүкэтин норуотун хаһаайыстыбатын үтүөлээх үлэһитэ
- «Бочуот Знага» уордьан
- Норуоттар доҕордоһууларын уордьана
- «За доблестный труд в ознаменование 100-летия со дня рождения В.И. Ленина» мэтээл
- «370 лет Якутии с Россией» ураты Бэлиэ
- Саха Өрөспүүбүлүкэтин ытык киһитэ[1]
- Абый улууһун Ытык гражданина
- Горнай улууһун ытык киһитэ[2]
- Муома улууһун ытык киһитэ
- Ньурба улууһун ытык киһитэ
Аатын үйэтитии Уларыт
- 2013 сыл муус устар 11 күнүгэр мемориальнай доска туруоруллубут[3].
- 2016 сыллаахха Үөдэй оскуола-саадыгар В.А. Петрова аата иҥэриллибитэ.
- 2017 сыл бэс ыйын 30 күнүгэр Үөдэй нэһилиэгэр В.А. Петрова аатынан искибиэр-уһаайба арыллыбыта.